Page 21 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۶۹ (دوره جديد

‫صفحه‌‪‌‌21‬شماره‌‪1835‬‬ ‫پی در پی خود را بر پیکره نظام مبتنی بر دیانت و مذهب‬ ‫آن‪ ،‬بر اساس همان معیارهای حکومت الهی‪ ،‬نابودی‬
‫جمعه ‪ 8‬تا پنجشنبه ‪ 14‬ژوئیه ‪۲۰۲۲‬‬ ‫وارد ساخت‪ .‬به سادگی میتوان استدلالها در برای حکومت‬ ‫حیات انسانی است‪ .‬این ویژگیهای حکومت الهی‪ ،‬در‬
‫حقیقت‪ ،‬زمینههایلازمرافراهمآوردتاپادشاه‪،‬یعنیصاحب‬
‫برابر‪ ،‬حکومتهایی در میان مردم ایجاد میشوند که اختیارات‬ ‫مذهب را اینگونه خلاصه کرد‪:‬‬ ‫قدرت سیاسی‪ ،‬و پاپ‪ ،‬یعنی حاکم قدرت مذهبی‪ ،‬دست در‬
‫خود را از رضایت حکومتشوندگان دریافت میکنند‪ .‬هرگاه‬ ‫• حکومتوادارهجامعهاساساًموضوعیانسانیاست‪.‬یعنی‬ ‫دست یکدیگر گذاشته و عنان اختیار همه مردم را در تاریخی‬
‫هر شکلی از حکومت این اهداف را نادیده انگارد‪ ،‬حق مردم‬ ‫ایجاد سازمانی برای اداره جامعه توسط خود انسانها برای‬ ‫طولانیبهدستگیرد‪.‬البتهنوعیرقابتنیزمیانایندوقدرت‬
‫است که آن را تغییر داده و یا سرنگون سازند‪ ».‬اعلامیه نه تنها‬ ‫آسمانی و زمینی به وجود آمده بود‪ .‬کلیسا همواره بر ماهیت‬
‫حق مردم برای براندازی حکومت غیر مردمی را به رسمیت‬ ‫حفاظت از منافع انسانها و جامعه انسانی‬ ‫منبع الهی نظریههای خود تکیه میکرد‪ ،‬و پادشاه نیز خود را‬
‫میشناسد‪ ،‬از مردم میخواهد تا به وظیفه خود عمل نموده‬ ‫• حکومت الهی‪ ،‬نظامی خشن و بیرحم است زیرا حاکم‬ ‫نماینده خداوند دانسته و بر آن اصرار میورزید‪ .‬اما آنچه مهم‬
‫و برای احیای اصول انسانی ویران شده توسط دولت مستبد‪،‬‬ ‫(نیمهخدا و نیمهانسان) فقط در مقابل خداوند احساس‬ ‫بود این بود که مردم بطور کامل فراموش میشدند‪ .‬شاید بتوان‬
‫آن دولت را سرنگون سازند‪« :‬این حق آنهاست‪ ،‬این وظیفه‬ ‫مسئولیت میکند‪ .‬به نمایندگی از سوی خدا بر جامعه انسانها‬ ‫مشابه این نگرشها را در ایران امروز در رقابت میان دو گروه‬
‫آنهاست که چنین حکومتی را کنار بزنند‪ ،‬و محافظان جدیدی‬ ‫حکممیکند‪،‬وبههمیندلیلحاکمانمذهبیمستبدوظالماند‬ ‫به اصطلاح اصولگرا و اصلاح طلب دانست کهاندیشههای‬
‫برای امنیت آینده خود فراهم کنند‪ ]۴[».‬جان لاک پشتوانه‬ ‫• در شرایط کنونی پذیرش دموکراسی به عنوان شیوه مدیریت‬ ‫مذهبی خاص خود را در باب حکومت دنبال میکنند اما‬
‫روشنفکری این قیامها را توضیح داده است‪ .‬در همان کتاب‬ ‫حقوق ذاتی مردم بطور کامل از دیدگاه آنها خارج است‪.‬‬
‫«دو رساله در باب دولت» که پیشتر توضیح داده شد‪ ،‬توضیح‬ ‫مطلوب‪ ،‬نظریههای مذهبی قابل درک و پذیرش نیستند‬ ‫یکی از ویژگیهای غیرقابل درک حکومت مذهبی این باور‬
‫میدهد که شکلگیری دولت به این معنا نیست که جواز‬ ‫• نظریه حکومت دینی نمیتواند توضیح علمیداشته باشد‬ ‫است که هیچکس نمیتواند در برابر حاکم ظالم قیام کند‪ .‬به‬
‫انجام هر کاری را داشته باشد‪ .‬در حقیقت‪ ،‬دولت‪ /‬حکومت به‬ ‫• این حکومتها با تحولات تاریخی ارتباطی ندارند در نتیجه‬ ‫دلیل ضرورت حفظ نظم‪ ،‬وجود حاکم ظالم بهتر از بینظمی‬
‫این دلیل تعیین و نصب میشود که آزادیهای ذاتی مردم را‬ ‫است‪ .‬سنت آگوستین در شهر خدا مایههای اصلی این نگرش‬
‫محافظت نماید‪ .‬بنابراین‪ ،‬تنها دولت قانونی و برحق و صاحب‬ ‫نمیتواند به نیازهای انسان توجه کنند‬ ‫را توضیح داده است‪ .‬انسانها به دلیل گناه اولیه ناگزیر باید‬
‫حقانیت یا مشروعیت آنست که از سوی مردم انتخاب شده و‬ ‫• آنها غیردموکراتیک‪ ،‬از بالا به پایین‪ ،‬و اقتدارگرا هستند‬ ‫تحمل شرایط دنیایی هستند که به منزله گذرگاهی برای‬
‫بر اساس رضایت مردم رفتار نماید‪ .‬هر نوع مفهومی از دولت‬ ‫•حکومتالهیاهلمداراوتساهلنیستبلکههموارهگفتمان‬ ‫عبور از شهر زمینی به سوی شهر خداست‪ .‬این مایههای‬
‫باید منوط به الزام به اطاعت از قوانین طبیعی وجدان اخلاقی‬ ‫یکسویهای را که مد نظر دارد دنبال میکند و به این دلیل‬ ‫الهی حکومت قدرت را در اختیار حاکم قرار میدهد‪ .‬حاکم‬
‫و روشنفکری باشد‪ .‬از این روی حاکمیت نمیتواند مجوزی‬ ‫با حذف و سرکوب دیگران جداییآفرین و نزاعبرانگیز است‬ ‫فردی فرزانه و عاقل است که میبایست جامعه را هدایت‬
‫برای انجام هر کاری باشد‪ .‬مردم بر اساس عقلانیت با یکدیگر‬ ‫• حکومت الهی تمامیتخواه و سرکوبگر است چرا که با‬ ‫کند‪ .‬حفظ نظم ضروری است زیرا که مردم فاقد روح سلامت‬
‫زندگی میکنند‪ ،‬و هیچکس بر روی کره ارض نمیتواند بدون‬ ‫داعیهی داشتن راه حل برای همه معضلات اجتماع‪ ،‬تحت‬ ‫هستند‪ .‬بنابراین حاکم ماموریت الهی را به عهده میگیرد تا‬
‫هیچ شرایطی مایل نیست با دیگر اندیشهها از در تفاهم و‬ ‫مردم را در مسیر رستگاری قرار دهد‪ .‬به همین دلیل ظلم و‬
‫کسب اجازه از آنها بر آنان حکومت کند‪.‬‬ ‫ستم حاکم را باید پذیرفت‪ .‬هیچ مقاومتی در مقابل آن جایز‬
‫اگر از این چشماندازهای رهاییبخش لیبرال هم که عبور کنیم‪،‬‬ ‫دکتر محمود مسائلی‬ ‫نیست‪ .‬این استدلالها را جان لاک در «دو رساله در باب‬
‫حتی در دیانت اسلام نیز تعیین سرنوشت به خود مردم واگذار‬ ‫همپرسی درآید‬ ‫حکومت» توضیح داده است[‪ .]۳‬در بخش اول کتاب منازعهای‬
‫شده است‪“ :‬إِ َّن ال َّل َه َلا یُ َغ ِّی ُر َما ِب َق ْو ٍم َحتَّ ٰى یُ َغ ِّی ُروا َما ِبأَنْ ُف ِس ِه ْم»‬ ‫بی نظیر میان روبرت فیلمر که از مدافعان حق الهی پادشاه‬
‫یعنی «خداوند سرنوشت هیچ قومی را تغییر نمیدهد مگر‬ ‫• موضوعات حقوق بشری‪ ،‬برابری جنسیتی‪ ،‬مساوات‪ ،‬و‬ ‫برای حکومت بود‪ ،‬و جان لاک که در مقابله با این نظریه‬
‫اینکه آنان حال خود را تغییر دهند‪ ».‬حتی بنیانگذار جمهوری‬ ‫عدالت اجتماعی در اندیشههای الهی هیچ معنا و جایگاهی‬ ‫حکومت الهی استدلال میکرد‪ ،‬در میگیرد‪ .‬فیلمر استدلال‬
‫اسلامی هم به روشنی اذعان داشته بود که مردم حق دارند و‬ ‫میکند که اقتدار الهی در اختیار آدم قرار گرفته‪ ،‬سپس از‬
‫موظفاند علیه حکومت ظالم مبارزه و قیام کنند‪« :‬ما مکلفیم‬ ‫ندارد‬ ‫طریق آدم به فرزندان او‪ ،‬و در نهایت این قدرت در دستان‬
‫با این افراد با اینهایی که اساس اسلام را متزلزل میکنند همه‬ ‫• نظریه حکومت مذهبی به دلیل عدم قابلیت برای درک‬ ‫جیمز اول پادشاه انگلستان میباشد‪ .‬بنابراین جیمز اول حقی‬
‫مصالح مسلمین را به باد میدهند مبارزه کنیم‪ .‬مبارزه امری‬ ‫پیچیدگیهای نیاز انسانی در جهان کنونی در مقابله با فرآیند‬ ‫الهی برای حکمفرمایی تمامیت خواهی بر مردم دارد‪ .‬لاک این‬
‫الهیاست‪]۵[».‬خمینیدرتوضیحاینوظیفهبرایمبارزه نیز‬
‫باظالمبا اشارهبهآیهایازسورهسباتاکیدمیکندکهترکقیام‬ ‫توسعه جوامع قرار میگیرد‬ ‫نظریه را با استدلالی قانع کننده به چالش میکشد‪.‬‬
‫علیه ظلم روزگار سیاه را برای مردم باعث شده است‪ .‬دقت‬ ‫• حکومت مذهبی نمیتواند نظام اخلاقی عام و جهانشمولی‬ ‫• آدم بر فرزندان خود‪ ،‬و نیز جهان‪ ،‬هیچگونه اقتداری نداشت‪.‬‬
‫داشته باشیم که باورمندان به دیانت اسلام و طرفداران جمهور‬ ‫را معرفی نماید تا مورد قبول همه مردم قرار بگیرد‪ ،‬زیرا اساساً‬
‫اسلامی هم موظف هستند با تکیه بر منابع دینی خودشان‪،‬‬ ‫اعتقادی به محوریت مفهوم انسان در تعاملات اجتماعی ندارد‬ ‫• اگر میداشت‪ ،‬ورثه او چنین حقی نداشتند‪،‬‬
‫و یا بر اساس دیدگاه رهبرشان‪ ،‬یعنی خمینی‪ ،‬علیه حکومت‬ ‫• در نهایت‪ ،‬حکومت مذهبی حتی اگر هم به انسان نظری‬ ‫• به فرض هم که وارثان چنین حقی میداشتند‪ ،‬هیچ قانون‬
‫جبار و تمامیتخواه کنونی قیام نمایند هرچند که این حکومت‬ ‫داشته باشد چنین دیدگاهی انتزاعی بوده و قابلیت اجرا ندارد‪.‬‬ ‫طبیعی و یا الهی وجود ندارد که تعیین کند که چه کسی حق‬

‫خودش را جبار و تمامیتخواه نداند!‬ ‫به عنوان نتیجهگیری‪ :‬حق مقاومت مردم‬ ‫جانشینیدارد‪.‬‬
‫حقوق بینالملل نیز قیام مردم علیه حکومتهای ظالم را به‬ ‫در نظریههای لیبرال مردم حق قیام علیه حکومتهای ظالم‬ ‫• اگر حتی آدم هم چنین اختیاری میداشت‪ ،‬این اختیار‬
‫عنوان یک حق به رسمیت شناخته است‪ .‬مهمترین ابعاد این‬ ‫را دارند‪ .‬اعلامیه استقلال آمریکا این حق را به رسمیت‬
‫شناسایی‪ ،‬حق تعیین سرنوشت علیه سلطه خارجی‪ ،‬استعمار‪،‬‬ ‫میشناسد زیرا آنرا جزو حقوق برابری شهروندان میشمارد‪:‬‬ ‫نمیتواند در اختیار دیگران قرار گیرد‪.‬‬
‫و نژادپرستی است‪ .‬خودداری دولت از انجام تعهدات جهانی‬ ‫«همه انسانها برابر آفریده شدهاند‪ ،‬که آفریدگار آنها را از‬ ‫• بنابراین‪ ،‬این غیرممکن است که بپذیریم حاکمان همه قدرت‬
‫به موجب منشور ملل متحد نیز چنین حقی را برای مردم‬ ‫حقوق غیرقابل انکاری برخوردار کرده است‪ ،‬که از جمله‬
‫جهت قیام کردن و باز پس گرفتن حقوق ذاتی خود‪ ،‬به رسمیت‬ ‫آنها میتوان به زندگی‪ ،‬آزادی‪ ،‬و جستجوی خوشبختی اشاره‬ ‫را باید در دست داشته باشند‪.‬‬
‫کرد‪ ».‬هرگاه این حقوق نادیده انگاشته شود‪ ،‬مردم میتوانند‬ ‫جان لاک در آثار فلسفی خود پایههای روشنگرانه انکار و‬
‫شناختهاست‪.‬‬ ‫و میبایست برای آزادی قیام کنند‪« :‬برای تأمین این حقوق‬
‫مقابله با حکومت مذهبی را بنیانگذاری کرد‪.‬‬
‫*دکترمحمودمسائلیبنیانگذارودبیرکلافتخاریاندیشکده‬ ‫دمکراسی در مقابل حکومت مذهبی‬
‫بینالمللی نظریههای بدیل؛ با مقام مشورتی نزد سازمان ملل‬
‫متحد؛ بنیانگذار و مدیر مرکز مطالعات عالی حقوق بشر و‬ ‫به تدریج اینگونهاندیشههای رهاییبخش که ار نهضت‬
‫اصلاحات‪ /‬رفرمیسم در کلیسا سرچشمه گرفته بود‪ ،‬و با‬
‫توسعه دمکراتیک؛ اتاوا؛ کانادا‬ ‫اندیشههای لاک به اوج زیبایی آزادیخواهی رسیده بود‪ ،‬راه را‬
‫[‪https://www.biblegateway.com ]۱‬‬ ‫برای مقابله با حکومت مذهبی در اروپای عصر مدرن هموار‬
‫[‪19548/http://emam.com/posts/view ]۲‬‬ ‫نمود‪ .‬نظریههای «قرارداد اجتماعی» سنگ بنای حکومت‬
‫[‪Two Treatises Government .)1689( John Locke ]۳‬‬ ‫مردمی در مقابل حکومت مذهبی را بنیاد نهاد‪ .‬بی تردید‬
‫[‪1776 ,04 The Declaration of Independence, July ]۴‬‬ ‫آرمان سکولاریزم توسط لاک توانست مهمترین قوه حرکتی‬
‫[‪ ]۵‬وبسایت مربوط به خمینی؛ سخنرانی در جمع ایرانیان‬ ‫نظامهای مردمی‪ ،‬یا دمکراسی‪ ،‬را در برابر حکومت مذهبی‬
‫مقیم خارج در باره وجوب مبارزه با حکومتهای ظالم‪۲۷ .‬‬ ‫ایجاد کرد‪ .‬در جهان مدرن‪ ،‬حکومت دمکراتیک ضربههای‬

‫آبان ‪۱۳۵۷‬‬