Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره 374 (دوره جديد

‫صفحه‌‪‌‌12‬شماره‌‪‌1840‬‬
‫جمعه ‪ ۲1‬تا ‪ ۲7‬مرداد ماه ‪14۰1‬خورشیدی‬

‫سید‌کودتاچی‌شبانگاه‌خود‌را‌به‌خوابگاه‌شاه‌رسانید‌و‌‬

‫کودتایی‌را‌که‌قرار‌بود‌سپیده‌دم‌انجام‌گیرد‌لو‌داد!‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪:‬خرداد ‪ ۱۳۸۹‬شماره ‪ )۱۳۰۸‬دکتر‌علی‌بهزادی بازنشر‬

‫بازداشت سید ضیاءالدین توسط قوامالسلطنه در سال ‪ 1325‬و نیز‬ ‫بعد که فعالیتهای سیاسی او طی نیم قرن است و با افت و خیزهای‬ ‫بخشی از «شبه خاطرات» دکتر علی بهزادی مدیر مجلۀ سپید و‬
‫سانسور نام و خاطرات وی بلافاصله پس از درگذشتش‪.‬‬ ‫زیاد همراه بود‪ ،‬داستانی است شنیدنی و به همین مناسبت‪ ،‬دوست‬
‫و همکار عزیزمان دکتر صدرالدین الهی نیز خاطرات و گفت و گوهای‬ ‫سیاه‪ ،‬که مجموعهای است از خاطرات پراکنده درباره رجال سیاسی‬
‫در این مورد‪ ،‬من نیز خاطرهای دارم که بر نوشتۀ دکتر بهزادی‬ ‫خود را با «سید» در کتابی تدوین و آماده چاپ کرده است‪ .‬کتابی‬
‫خواهم افزود‪.‬‬ ‫و ادبی ایران در قرن اخیر‪ ،‬به «سید ضیاءالدین طباطبائی» اختصاص‬
‫همراه با صدای ضبط شده سید ضیاءالدین‪.‬‬
‫احمد احرار‬ ‫در «شبه خاطرات» از جمله به دو موضوع اشاره رفته است‪:‬‬ ‫دارد‪ .‬در این بخش‪ ،‬نویسنده از مناسبات و گفت و گوهای خود با‬

‫مؤمن» طبیب مخصوص شاه سلیمان صفوی را خوانده و برای‬ ‫سید ضیاءالدین طباطبائی‬ ‫«سید» سخن میگوید‪.‬‬
‫مداوای بیماریها از دستورهای او استفاده میکند‪ .‬جالبترین‬ ‫پس از ترور رزمآرا‪ ،‬دولت محلل حسین علاء روی کار آمده‬
‫طبابتی که از سید شنیدم مداوای بیماری آنژین شاه در آستانۀ‬ ‫بود‪ ،‬اما بازیگران پشت صحنه ترتیبی داده بودند که سید‬ ‫زندگی سید ضیاءالدین‪ ،‬چه در دوران روزنامهنگاری و چه در سالهای‬
‫ضیاءالدین طباطبائی را به نخست وزیری انتخاب کنند‪ .‬در‬
‫سفر او به اتحاد جماهیر شوروی بود‪.‬‬ ‫ششم اردیبهشت علاء به طوری غیرمنتظره استعفا داد‪ .‬دکتر‬ ‫‪ ...‬طی هشت سال‪ ،‬از اسفند‪( 1323‬از دورۀ چهاردهم تا آغاز‬
‫بعد از خاتمه جنگ‪ ،‬دوران نزدیکی اتحاد جماهیر شوروی با‬ ‫مصدق و یارانش مشکوک شدند و چون به آنها خبر رسید که‬ ‫نخست وزیری دکتر مصدق) سید ضیاءالدین طباطبائی رهبر‬
‫کشورهای همسایه فرا رسید‪ .‬شورویها از شاه دعوت کردند‬ ‫سید هم اکنون در کاخ سلطنتی نشسته و منتظر ابراز تمایل‬ ‫اکثریت مجلس شورای ملی و گردانندۀ اصلی سیاست مملکت‬
‫به آن کشور سفر کند‪ .‬از گوشه و کنار شنیده میشد عدهای‬ ‫مجلس است‪ ،‬دکتر مصدق که بارها و بارها پیشنهاد نخست‬ ‫بود‪ .‬او که در آغاز کار با همکاری مظفر فیروز مبارزۀ شدیدی‬
‫از رجال ـ البته به صلاح دید کشورهای غربی به ویژه آمریکا ـ‬ ‫وزیری را رد کرده بود‪ ،‬آن روز همین که جمال امامی پیشنهاد‬
‫با این سفر نظر موافق ندارند‪ .‬دو روز قبل از شروع این سفر‪،‬‬ ‫کرد دکتر مصدق نخست وزیر شود تا خودش مسأله نفت را حل‬ ‫را علیه دربار شروع کرده بود به تدریج به شاه نزدیک شد‪.‬‬
‫سید ضیاء برای دیدار شاه و خداحافظی به ملاقات او رفت‪.‬‬ ‫کند‪ ،‬او پذیرفت و در میان بهت و حیرت نمایندگانی که منتظر‬ ‫طی این سالها سید فراز و نشیبهای فراوان دید‪ ،‬فحشها شنید‪،‬‬
‫آن روز سید تازه وارد کاخ شده بود که یکی از رؤسای‬ ‫بودند کلمۀ «نه» را از دهان او بشنوند تا سید را به نخست‬ ‫به زندان افتاد‪ .‬در جریان وقایع آذربایجان و مسأله نفت او‬
‫وزیری برسانند‪ ،‬دکتر مصدق با رأی نمایندگان به نخست وزیری‬ ‫حامی ساعدالوزاره (محمد ساعد)‪ ،‬صدرالاشراف (محسن صدر)‬
‫تشریفات به دیدن او جلو آمد و گفت‪:‬‬ ‫و حکیم الملک (ابراهیم حکیمی) نخست وزیران آن زمان‬
‫ـ اعلیحضرت بیمار و بستری هستند و به توصیۀ پزشکان‬ ‫رسید و دورۀ جدیدی در تاریخ معاصر آغاز شد‪.‬‬ ‫بود‪ ،‬ولی این رجال دورههای گذشته قادر نبودند بر اوضاع‬
‫سید در طول ‪ 27‬ماه نخست وزیری دکتر مصدق فعالیتی‬ ‫آشفتۀ کشور مسلط شوند‪ .‬سرانجام شاه و مجلسیان دست به‬
‫کسی را نمیپذیرند‪.‬‬ ‫نداشت‪ .‬او تا ‪ 28‬مرداد ‪ 1332‬عمل ًا خانه نشین بود‪ .‬اما بعد از‬ ‫دامان احمد قوام شدند‪ .‬او وقتی در سفر مسکو از استالین‬
‫سید او را کنار زد و گفت‪:‬‬ ‫آن به عنوان مشاور شاه هفتهای یک روز به کاخ میرفت و‬ ‫و مولوتف این گله را شنید که «دولت ایران دم از دوستی با‬
‫ـ من «کسی» نیستم‪ .‬برو به عرض برسان برای دیدن ایشان‬ ‫اتحاد جماهیر شوروی میزند‪ ،‬ولی در همان حال دشمنان قسم‬
‫دربارۀ مسائل سیاسی اظهارنظر و راهنمایی میکرد‪.‬‬ ‫خورده شوروی مانند سید ضیاءالدین طباطبائی و جمال امامی‬
‫آمدهام‪.‬‬ ‫طبابت سید ضیاء‬ ‫آزادانه به فعالیت مشغول هستند» با کمک مظفر فیروز برنامه‬
‫سید این را گفت و به راه افتاد‪ .‬وقتی به اتاق خواب رسید‪ ،‬با‬ ‫ریزی کرد تا نمایندگان مجلس چهاردهم که سعی میکردند به‬
‫یکی دیگر از رؤسای تشریفات روبرو شد‪ .‬او هم سعی داشت‬ ‫از جمله علومی که سید ادعا میکرد در آن تبحر دارد علم‬ ‫عنوان جلوگیری از دخالت اشغالگران خارجی‪ ،‬آن دوره را تمدید‬
‫به سید بفهماند که شاه کسی را نمیپذیرد‪ .‬آنها که مشغول‬ ‫پزشکی بود‪ .‬امکان نداشت کسی در حضور سید ضیاءالدین‬ ‫کنند‪ ،‬موفق نشوند نقشۀ خود را عملی سازند‪ .‬در نتیجه به‬
‫جر و بحث بودند‪ ،‬گاهی د ِر اتاق باز میشد‪ ،‬کسی میرفت و‬ ‫طباطبائی از یک بیماری سخت یا از دردی مختصر در نقطهای‬ ‫محض آنکه عمر مجلس به پایان رسید‪ ،‬مأموران شهربانی سید‬
‫کسی میآمد‪ .‬شاه صدای سید ضیاء را شناخت‪ .‬دستور داد او‬ ‫از بدن شکوه بکند و سید بیدرنگ به منظور مداوای او‬ ‫را گرفتند و به زندان انداختند‪ 24 .‬سال قبل (از آن) سید ضیاء‬
‫دستورهایی ندهد‪ .‬سید ضیاءالدین طباطبائی به داروهای‬ ‫پس از کودتا قوامالسلطنه را زندانی کرد‪ .‬اکنون نوبت قوام‬
‫را به اتاق راهنمایی کنند‪.‬‬ ‫«اسپسیالیته» اعتقادی نداشت‪ .‬او برای مداوای بیماریها‬
‫ظاهر حال شاه نشان میداد تب شدیدی دارد‪ .‬در کنار‬ ‫داروهای گیاهی و سنتی تجویز میکرد‪ .‬آشنایانش عقیده‬ ‫نخست وزیر بود که سید را به زندان بیندازد‪.‬‬
‫تختخواب تعدادی شیشه دوا و جعبههای قرص روی میز دیده‬ ‫داشتند او کتاب «تحفۀ حکیم مؤمن» اثر معروف «محمد‬ ‫قوامالسلطنه چنان صحنه آرایی کرده بود که درست در‬
‫میشد و عدهای از پزشکان نظامی و غیرنظامی و ژنرالها جمع‬ ‫لحظهای که «سادچیکف» سفیر جدید اتحاد جماهیر شوروی‬
‫در کاخ نخست وزیری از فعالیتهای مخرب سید ضیاء و‬
‫بودند‪ .‬شاه خطاب به سید گفت‪:‬‬ ‫عواملش شکوه میکرد‪ ،‬سرتیپ صفاری رئیس شهربانی وقت‬
‫ـ تب سختی کردهام‪ .‬حالم بد است‪.‬‬ ‫اجازۀ ورود خواست و دست را به علامت احترام بالا برد و‬
‫خطاب به قوام با لهجۀ گیلانی شیرین خودش ـ که تا آخر عمر‬
‫سید گفت‪:‬‬
‫ـ و حتم ًا پزشکان به اعلیحضرت توصیه کردهاند از رفتن به‬ ‫حفظ کرده بود ـ گفت‪:‬‬
‫ـ بدینوسیله به اطلاع جناب اشرف میرساند که بر اثر دستور‬
‫سفر خودداری فرمایید‪.‬‬ ‫آنجناب‪،‬سیدضیاءالدینطباطبائینمایندۀسابقمجلستحت‬
‫شاه از این سخن یکه خورد‪:‬‬ ‫بازداشت درآمد و هم اکنون که مشغول عرض این گزارش هستم‪،‬‬
‫ـ بله‪ ...‬بله‪ ...‬تب شدیدی دارم‪ .‬قادر به حرکت نیستم‪ .‬پزشکان‬
‫او در راه زندان میباشد‪.‬‬
‫«آنژین» تشخیص دادهاند‪.‬‬ ‫لبهای قوام زیرک به خنده باز شد‪ .‬وقتی مترجم جریان را‬
‫سید از جا برخاست‪ ،‬به طرف شاه رفت‪ ،‬نبض شاه را گرفت‪،‬‬ ‫برای اطلاع سادچیکف بازگو کرد‪ ،‬نیش سفیر شوروی به نوبۀ‬

‫چشم و زبان شاه را معاینه کرد و گفت‪:‬‬ ‫خود تا بناگوش باز شد‪.‬‬
‫ـ همین طور است‪ .‬تب شدید است‪ ،‬ولی اعلیحضرت به‬ ‫به این ترتیب سید ضیاءالدین طباطبائی در روز اول فروردین‬
‫‪ 1325‬بهجاینشستنمقابلسفرههفتسینمنزلشبهدستور‬
‫سفر خواهند رفت‪.‬‬ ‫قوامالسلطنه طبق مادۀ پنج حکومت نظامی زندانی شد‪ .‬او‬
‫شاه با حیرت گفت‪:‬‬ ‫تا روز ‪ 27‬اسفند آن سال در زندان شهربانی بازداشت بود که‬

‫ـ با این تب؟‬ ‫سرانجام در آن روز به علت بیماری به منزل منتقل شد‪.‬‬
‫سید ضیاء جواب داد‪:‬‬ ‫سید در این دوره تا اردیبهشت‪ 1330‬فعالیت زیادی نداشت‪.‬‬
‫ـ خیر‪ ،‬بدون این تب!‬
‫بعد دستور داد هر چه دوا‪ ،‬قرص‪ ،‬شربت و آمپول‬