Page 16 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۷۵ (دوره جديد

‫صفحه‌‪‌‌16‬شماره‌‪‌1۸41‬‬
‫جمعه ‪ ۲۸‬مرداد تا ‪ ۳‬شهریورماه ‪۱4۰۱‬خورشیدی‬

‫بازنشر‬ ‫نون والقلم و ما «لا»یسطرون!‬
‫سلمان رشدی و آیههای شیطانیاش‬

‫نمیتوان از طلسم آن رهایی یافت‪ .‬اینک نویسنده مهاجر و‬ ‫و بنیانگذار جمهوری اسلامی یکسال پس از انتشار رمان‬ ‫=هنگامی که اندیشه پر میکشد و بال میگشاید‪ ،‬دو راه‬
‫تبعیدی آن (مهاجر از هند به انگلستان و تبعیدی از زندگی به‬ ‫«آیههای شیطانی» فتوای قتل سلمان رشدی را در ‪ ۱۴‬فوریه‬
‫وادی مرگ) گمان میکند به خاطر شیطنت ادبیاش بخشوده‬ ‫‪ ۱۹۸۹‬اعلامکرد‪.‬بعدهابرایاجرایاینفتواجایزهمیلیونینیز‬ ‫بیشتر ندارد‪ :‬یا باید بیان گردد و یا خفقان بگیرد و پنهان شود‪.‬‬
‫میشود‪ .‬اگرچه شاید او به راحتی میتوانست به وطن خود‬ ‫برای دومی دلیلی جز سانسور‪ ،‬فشار و تهدید وجود ندارد و‬
‫سفر کند‪ ،‬اما بعید به نظر میرسد بتواند به آسودگی در تبعید‬ ‫از سوی مقامات رژیم اسلامی ایران تعیین شد‪.‬‬ ‫در چنین شرایطی میباید همچنان به قلم و آنچه نمی نویسد‬
‫این گزارش درباره سلمان رشدی و محتوای رمان وی تقریبا‬
‫زندگی خویش را سر کند‪.‬‬ ‫سوگند یاد کرد!‬
‫ماجرای رشدی یک نمونه دردناک و بی نظیر در تاریخ‬ ‫‪ ۲۵‬سال بیش در کیهان لندن چاپ شد‪.‬‬ ‫=این کتاب سرشار از تخیل و جادوست و تا مدتها‬
‫***‬ ‫نمیتوان از طلسم آن رهایی یافت‪ .‬اینک نویسنده مهاجر و‬
‫ادبیات است‪ .‬به راستی‪ ،‬چرا؟‬ ‫تبعیدی آن (مهاجر از هند به انگلستان و تبعیدی از زندگی به‬
‫ماجرای رشدی‬ ‫الاهه بقراط (بازنشر از مهرماه ‪ – )۱۳۷۷‬اندیشه مرز ندارد‪.‬‬ ‫وادی مرگ) گمان میکند به خاطر شیطنت ادبیاش بخشوده‬
‫آن را کرانهای نیست‪ .‬بیان و تصویر آن لیکن مرزهایی دارد که‬ ‫میشود‪ .‬اگرچه شاید او به راحتی میتوانست به وطن خود‬
‫سلمان رشدی در ‪ ۱۹۴۷‬در بمبئی به دنیا آمد و در چهارده‬ ‫انسانها با توافق همگانی یا بدون آن ترسیم کردهاند‪ .‬مرز‬ ‫سفر کند‪ ،‬اما بعید به نظر میرسد بتواند به آسودگی در تبعید‬
‫سالگی با خانواده خود که به دلیل مسلمان بودن مورد آزار‬ ‫آزادی بیان کجاست؟ این بحث را نیز پایانی نیست چرا که هر‬
‫زندگی خویش را سر کند‪.‬‬
‫کس و هر گروهی را نظری است و دلیلی‪.‬‬

‫خمینی ‪ ۲۵‬بهمن ‪ ۱۳۶۷‬فتوای قتل سلمان رشدی را صادر کرد‬ ‫سلمان رشدی پس از انتشار «آیههای شیطانی»‬

‫هندوها قرار میگرفت‪ ،‬نخست به پاکستان و از آنجا به‬ ‫در هنر و ادبیات شیطنت و بازیگوشی وجود دارد‪ .‬لیکن‬ ‫=رشدی این دنیای نامتوازن‪ ،‬دیوانه و سودایی را با‬
‫انگلستان رفت‪ .‬او پنج داستان بلند که همگی جایزه بردهاند‬ ‫اینکه آیا این بازیگوشیها آزادند به حریم ارزشها و اعتقادات‬
‫و چند مجموعه داستانهای کوتاه نوشته است‪ .‬داستانهای‬ ‫انسانها دستاندازی کنند نیز ماجرایی است هنوز بی پایان‪.‬‬ ‫دگرگونیهای ناگهانی‪ ،‬دگردیسی‪ ،‬تطور و مسخ تصویر‬
‫او به کند و کاو در مسایل اجتماعی‪ ،‬فقر‪ ،‬نژاد پرستی‪ ،‬تبعید‬ ‫واقعیت این است که مرزهای آزادی در هر کشوری بنا بر‬ ‫میکند‪ .‬دنیایی که هر جا و هر زمان میتواند باشد و در عین‬
‫و مهاجرت‪ ،‬جستجوی هویّت و عدالت میپردازند و از بخت‬ ‫پیشینه و فراخور فرهنگ و بردباری تغییر میکند‪ .‬آنچه‬ ‫حال هیچ جا و هرگز‪ .‬جنگ‪ ،‬تظاهرات‪ ،‬مواد مخدر‪ ،‬ازدیاد‬
‫بد «آیههای شیطانی» نه تنها بهترین اثر رشدی‪ ،‬بلکه از آثار‬ ‫مسلّم است اینکه از یک سو آزادی بی مرز نیست چرا که با‬ ‫جمعیت‪ ،‬بی خانمانی و مهاجرت ویژگیهای این جهانند‪.‬‬
‫ادبی برجسته است‪ .‬ممکن است پرسیده شود چرا از بخت‬ ‫مسئولیت همراه است و از سوی دیگر انسان از چنان ظرفیتی‬ ‫انسانها در موقعیتهای گوناگون زمانی‪ ،‬مکانی و اجتماعی‬
‫بد؟ از یک سو برای یک نویسنده مجازاتی بالاتر از این نیست‬ ‫برخوردار است که گستره آن را هر چه وسیعتر ساخته و‬ ‫تکرار میشوند‪ :‬در نقش رستگار‪ ،‬گنهکار‪ ،‬ملکه و یا مستخدم‪.‬‬
‫که بیشترین اظهارنظر کنندگان کتابش‪ ،‬اثر او را اصل ًا نخوانده‬ ‫مرزهای آن را همواره به پس براند‪ .‬اگر قلم ننویسد و اگر‬ ‫در جاهلیه‪ ،‬هند‪ ،‬سرزمینی ناشناخته و یا لندن‪ .‬رشدی این‬
‫باشند! هم لعنت کنندگان و هم مدافعان او غالباً «آیههای‬ ‫زبان به سخن گشوده نشود‪ ،‬چگونه میتوان به اندیشهها پی‬ ‫تکرار را توسط نام که اهمیت ویژهای به آن داده است‪ ،‬نشان‬
‫شیطانی» را نخواندهاند‪ ،‬بلکه جسته و گریخته شنیدهاند‪ .‬و‬ ‫برد؟ و هنگامی که اندیشه پر میکشد و بال میگشاید‪ ،‬دو راه‬ ‫میدهد‪ .‬برای نمونه چهار زن با نام عایشه در کتاب وجود‬
‫از سوی دیگر مضمون اثر آنچنان در سایه مسایل غیر هنری و‬ ‫بیشتر ندارد‪ :‬یا باید بیان گردد و یا خفقان بگیرد و پنهان شود‪.‬‬ ‫دارند که در زمانهای گوناگون یکی همسر ماهوند است‪،‬‬
‫غیر ادبی قرار گرفته که در واقع از آن همواره در عرصهای که‬ ‫برای دومی دلیلی جز سانسور‪ ،‬فشار و تهدید وجود ندارد و‬ ‫دیگری ملکه سرزمین دژ (دش)‪ ،‬آن یکی مجنوندختری در‬
‫در چنین شرایطی میباید همچنان به قلم و آنچه نمی نویسد‬
‫اساساً به آن تعلق ندارد نام برده میشود‪.‬‬ ‫هند و آخرین نیز مستخدمی است در لندن‪.‬‬
‫«آیههای شیطانی» بلافاصله پس از انتشار در سال ‪ ۱۹۸۸‬از‬ ‫سوگند یاد کرد!‬ ‫سلمان رشدی روز‪ ۱۲‬اوت‪ ۲۰۲۲‬پیش از آنکه سخنرانی خود‬
‫جانب مسلمانان متع ّصب مورد حمله قرار گرفت و بر سر آن‬ ‫اگر مسلمانان متع ّصب از بخشهایی از کتاب «آیههای‬ ‫را در مراسم مؤسسه «چاتوآکوا» در غرب نیویورک آغاز کند‬
‫کتابسوزی در انگلستان و زد و خوردهای منجر به مرگ در‬ ‫شیطانی» برآشفتند‪ ،‬بسیاری از مسلمانان نیز واکنشی نشان‬ ‫مورد حمله یک مهاجم قرار گرفت که با چاقو ضربات متعدد‬
‫پاکستان و هند روی داد‪ .‬در ‪ ۱۴‬فوریه ‪ ۱۹۸۸‬آیتالله خمینی‬ ‫ندادند و یا به گفتگو درباره آن پرداختند‪ .‬قطعاًنمیتوان گفت‬ ‫به گردن وی وارد آورد‪ .‬رشدی بلافاصله به بیمارستان منتقل‬
‫از طریق رادیو مسلمانان را به قتل نویسنده و ناشر کتاب فرا‬ ‫ا ّولیهامسلمانترند‪،‬لیکنمیتوانگفتد ّومیهابردبارترند‪.‬‬ ‫شد‪ .‬مهاجم دستگیر و از سوی پلیس یک جوان‪ ۲۴‬ساله ساکن‬
‫خواند‪ .‬این ماجرا نشان داد که جامعه بشری و یا دست کم‬ ‫«آیههایشیطانی»خودهمچونآیههایشیطانیبرجهانی‬ ‫نیوجرسی به نام «هادی مطر» معرفی شد‪ .‬عکسهای وی در‬
‫بخش سزاوار توجهی از آن هنوز ظرفیت گفت و شنود نداشته‬ ‫نازل گشت که گویا ضد شیطان است‪ ،‬لیکن دست در دست‬ ‫رسانهها و شبکههای اجتماعی منتشر شده و صفحات وی در‬
‫او دارد‪ .‬این کتاب سرشار از تخیل و جادوست و تا مدتها‬ ‫فضای مجازی نشانگر حمایت ضارب از حزبالله لبنان و رژیم‬
‫و به رویارویی و برخورد بیشتر تمایل دارد‪ .‬در این‬ ‫جمهوری اسلامی است‪ .‬روحالله خمینی رهبر انقلاب اسلامی‬