Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۸۹ (دوره جديد

‫معمایی بهنام هویدا (‪)۱۱‬‬ ‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌1‌2‬شماره‌‪‌1855‬‬
‫جمعه ‪ 4‬تا ‪ 10‬آذرماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫مندرجات كیفرخواست علیه هویدا طنینی از نفوذ‬
‫اندیشههای حزب توده بود‬

‫چهره و آرایش دادگاه از نوعی اعلام بیقانونی و خونخواهی هیجان زده‬

‫نوشته دكتر عباس میلانی‬ ‫بازنشر‬ ‫حكایت میكرد‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬خرداد تا مهرماه ‪ ۱۳۸۰‬شمارههای ‪) ۸۶۱-۸۷۷‬‬

‫دادگاه خلخالی‬ ‫دكتر عباس میلانی‪ ،‬متن انگلیسی كتاب خود را با‬

‫زبان میآوریم‪ ،‬پدیدهای مشخص‪ ،‬با خصوصیاتی ویژه‪ ،‬در‬ ‫از رئیس دادگاه اجازه خواست كه مقوایی را كه به گردنش‬ ‫عنوان ‪ Persian Sphinx‬انتشار داد‪.‬‬
‫ذهنمان نقش می بندد‪ .‬فضایی به نظرمان می آید كه در آن‬ ‫آویخته بودند‪ ،‬از گردن بردارد‪ .‬خلخالی موافقت كرد‪ .‬یكی‬
‫جای هر كس ــ از رئیس دادگاه گرفته تا متهم و دادستان‬ ‫از روزنامهنگاران از فرصت استفاده جست و قبل از شروع‬ ‫«اسفنكس» در اساطیر نام یك موجود افسانهایست‬
‫و وكیل مدافع و هیات منصفه و حضار ــ تعیین و تفكیك‬ ‫مراسم‪ ،‬از هویدا پرسید كه آیا نویسنده واقعی به سوی تمدن‬
‫شده است‪ .‬میدانیم كه در چند و چون این فضا‪ ،‬و جایگاه‬ ‫بزرگ را میشناسد‪ .‬كتاب البته به نام شاه چاپ شده بود‪ ،‬اما‬ ‫با كله انسان و اندام شیر كه بر دروازه شهری نشسته‬
‫نسبی هر یك از افراد‪ ،‬حكمت و معنایی نهفته است‪ .‬در یك‬ ‫همهمیدانستندكهكارقلماونیست‪.‬هویدابااحتیاطیكامل‪،‬‬
‫سو‪ ،‬رئیس دادگاه می نشیند‪ .‬جایگاهش معمولا بر مصطبهای‬ ‫زیر لب‪ ،‬جواب داد كه‪« ،‬از قول من ننویسید‪ ،‬ولی به كمك‬ ‫بود و هر كس میخواست وارد شهر شود مجبور بود به‬
‫است فراز دیگران‪ .‬این فاصله‪ ،‬و این برتری‪ ،‬هر دو نماد بی‬ ‫شجاعالدین شفا نوشته شده بود‪ ».‬البته آن روزنامه نگار هم‬
‫طرفی و عدالت خداگونه رئیس دادگاهاند‪ .‬به علاوه‪ ،‬متهم‬ ‫فردا همین مطلب را از قول هویدا نقل كرد‪ .‬هنوز گفتگوی‬ ‫معمایی كه او مطرح میكرد پاسخ دهد‪ .‬اگر پاسخش‬
‫و دادستان نیز هر دو‪ ،‬در فاصلهای مساوی‪ ،‬در مقابل رئیس‬ ‫كوتاه هویدا و روزنامهنگار پایان نگرفته بود كه كسی تلاوت‬ ‫صحیح بود‪ ،‬اجازه ورود مییافت و ال ّا سرش به باد‬
‫جای میگیرند‪ .‬این فاصله یكسان‪ ،‬این دوری مشابه‪ ،‬تصادفی‬ ‫آیاتی از قرآن را آغازید‪ .‬بسم اللهالرحمن الرحیمی گفت و‬
‫نیست و از اهمیت نمادین ویژهای برخوردار است‪ .‬در آن‬ ‫آیهای از قرآن خواند‪ .‬دیگر انگار رسمی واجب بود كه همه‬ ‫میرفت‪.‬‬
‫این نكته مستتر است كه متهم و دادستان ‪ ،‬شاكی و متشاكی‪،‬‬ ‫مراسم رسمی را با تلاوت آیاتی از قرآن بیاغازند‪ .‬مسلمانان بر‬
‫هیچكدام به رئیس نزدیكتر نیستند‪ .‬هیچكدام از امتیاز ویژهای‬ ‫این قولاند كه زبان خدا عربی است‪ .‬همانطور كه در قرون‬ ‫این كلمه اما به معنی شخص پیچیده و مرموز وارد‬
‫برخوردار نیستند‪ .‬جمعیت حاضر در دادگاه را نیز معمولا از‬ ‫وسطی‪ ،‬زبان لاتین را تنها زبان مجاز كلیسا میدانستند‪ .‬در‬
‫رئیس و از دادستان و از متهم و از هیات منصفه جدا و دور‬ ‫كشورهای مسلمان هم آیات قرآن و ادعیه گونهگون را تنها به‬ ‫زبانهای اروپایی شده و به كسانی اطلاق میشود كه‬
‫نگه میدارند‪ .‬در یك كلام‪ ،‬فضای دادگاه فضایی است قدسی‬ ‫عربی میخوانند‪ .‬البته انگار هیچ كار خدا خالی از رمز و راز‬
‫نیست‪ .‬آن شب هویدا را به عنوان «محارب با خدا» و «مفسد‬ ‫نمیتوان از اسرار و افكارشان سر درآورد‪.‬‬
‫و مستقل از قیل و قال مردم‪.‬‬ ‫فی الارض» محاكمه میكردند‪ ،‬اما در میان سیصد نفری كه در‬
‫اما در دادگاه خلخالی ــ و در دیگر دادگاههای انقلاب ــ‬ ‫اتاق جمع بودند‪ ،‬قاعدتاً كمتر كسی عربی را به خوبی هویدا‬ ‫آیا هویدا واقعا چنین پدیدهای بود و باقی ماندن او در‬
‫دادستان و رئیس دادگاه و هیات نظار بر دادگاه همه پشت میز‬
‫واحدی مینشستند‪ .‬انگار همگی در صفی واحد و متحد قرار‬ ‫میدانست‪.‬‬ ‫مقام نخست وزیری به مدت سیزده سال یك معماست؟‬
‫دارند‪ .‬و متهم هم خصم مشترك آنان است و در صف مقابل‬ ‫پس از تلاوت آیاتی از قرآن‪ ،‬خلخالی آغاز به سخن كرد‪ .‬او‬
‫جای دارد‪ .‬به علاوه‪ ،‬هویدا را در صندلی كوچكی‪ ،‬درست در‬ ‫نیز نخست بسم الله الرحمن الرحیمی گفت و سپس اعلان‬ ‫قضاوت در این مورد با خواننده كتاب است كه به‬
‫كرد كه دادگاه رسمی است‪ .‬البته وقتی واژه «دادگاه» را به‬
‫میان مردم و ساعد به ساعد آنان‪ ،‬نشانده بودند‪.‬‬ ‫لطف شش سال كار نویسنده و گفتگوی او با دوستان و‬

‫دشمنان و مخالفان و موافقان هویدا‪ ،‬با شخصیت وی از‬

‫زوایای مختلف آشنایی پیدا میكند‪.‬‬

‫چنان كه قبلا نوشتیم‪ ،‬هرآینه آگاهان و صاحبنظران‬

‫در باره این كتاب و مندرجات آن نظری داشته باشند‬

‫ما استقبال میكنیم به شرط آن كه هدف‪ ،‬روشنتر شدن‬

‫موضوعات و كمك به تصحیح و تكمیل تاریخ باشد‪.‬‬

‫به تعبیردكترعباسمیلانی‪،‬محاكمهامیرعباسهویداآئینه‬
‫تمام نمای اوضاع و احوالی بود كه خشنترین موج برآمده از‬
‫اعماق جامعه را قدرت داوری بیرحمانه بخشید و فرهیختگان‬
‫فرو افتاده از مسند‪ ،‬بیآنكه فرصت دفاع داشته باشند قربانی‬

‫این موج خشونت و نفرت شدند‪.‬‬
‫در بخشی از كتاب معمای هویدا(‪)Persian Spheinx‬‬
‫میلانی به ترسیم چهره و آرایش دادگاهی كه صادق خلخالی‬
‫ریاست آن را بر عهده داشت و نخست وزیر پیشین بر كرسی‬

‫اتهام نشستهبود‪،‬پرداختهاست‪.‬‬
‫هویدارادرتنهاصندلیخالیاتاقنشاندند‪.‬باحالتیخموده‬
‫در صندلی جای گرفت‪ .‬سر در شانه فرو برد‪ .‬دو دستش را‪ ،‬از‬
‫سر استیصال‪ ،‬بیحركت بر زانوهایش لماند‪ .‬اما چند دقیقه بعد‬
‫دوباره بر خود مسلط شد‪ .‬همه عمر بر انعطاف و سازش‬
‫شهرت داشت‪ .‬میگفتند از این راه از هر مهلكهای جان سالم‬
‫به در میتواند برد‪ .‬دوران دراز صدارتش را هم به همین اصل‬
‫تأویل میكردند‪ .‬آیا او این بار نیز میتوانست با تكیه به‬

‫همین فضایل جان خود را نجات دهد؟‬
‫وقتی فهمید او را برای محاكمه به این اتاق آوردهاند‪،‬‬
‫خیالش اندكی راحت شد‪ .‬میخواست پیش از شروع كار‬
‫دادگاه‪ ،‬فضای پر تنش و خشن اتاق را به نفع خود تغییر دهد‪.‬‬
‫همه میدانستند كه او انسانی سخت مبادی آداب است‪ .‬به‬
‫رئیس دادگاه رو كرد و از نحوه لباس پوشیدنش پوزش طلبید‪.‬‬
‫میگفت تنها لباسم همین است كه پوشیده ام‪ .‬آنگاه به لحنی‬
‫پر طنز اضافه كرد كه‪« ،‬اینجا اسم من را همه می دانند» و‬