Page 11 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۹۲ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌1‌1‬شماره‌‪1۸۵۸‬‬
‫جمعه ‪ 1۶‬تا پنجشنبه ‪ ۲۲‬دسامبر ‪۲0۲۲‬‬

‫احمد احـرار‬ ‫نگاهی دوباره به انقاب مشروطیت ایران(‪)۴‬‬ ‫بازنشر‬

‫( کیهان لندن شماره ‪ ) ۱۱۳۴-۱۱۳۸‬آذر تا دی ‪۱۳۸۵‬‬

‫و واهمه نبود که مبادا او را تنها به دست آورده کارش‬ ‫کرد و گفت جریدۀ آزاد را خواندید‪ .‬والله اگر امروز ما جلو‬ ‫آزادی در اسام کفر است!‬
‫را بسازند و یا تبعیدش نمایند‪ .‬فقط اطمینانش بهواسطۀ‬ ‫این جراید را نگیریم مورد مؤاخذه و قهر خدا و رسولش‬
‫بودن احتشامالسلطنه بود و توکل بر خدا کرده بیاطلاع‬ ‫خواهیم بود‪ .‬شما پیشوایان دین شریف هستید‪ .‬برای چهار‬ ‫میرزا هاشم خان محیط مافی‪ ،‬در ادامۀ گزارش خود‬
‫نوکرهایش که در بیرون انتظار او را دارند از در دیگر رفتند‬ ‫روزه زندگی دنیا نمیشود این طور زیر بار مزخرفات این‬ ‫از دیدار بهبهانی و طباطبائی (سیدین سندین) با شیخ‬
‫به ملاقات اتابک و من آمدم به شما (دولت آبادی) اطلاع‬ ‫مردم رفت و سخن نگفت‪ ،‬پس جراید آزاد در مملکت‬ ‫فضلالله نوری‪ ،‬دلایل بستنشینی و مخالفت شیخ با‬
‫بدهم‪ .‬از این خبر بی نهایت مسرور گشته او را دعا کردم‪.‬‬
‫فردا صبح زود هر دو میرویم احتشامالسلطنه را خیلی‬ ‫اسلامی بیجاست‪.‬‬ ‫مجلس مشروطه را از زبان وی چنین آورده است‪:‬‬
‫تردماغ ملاقات مینمائیم‪ .‬میگوید مجلس دیشب بهخوشی‬ ‫اما مسأله دیگر‪ ،‬شما را بهخدا و به مسلمانی شما و‬ ‫«مجلس برای ما خیلی خوب است‪ .‬مشروطیت خیلی‬
‫گذشت و هیچکس ملتفت نشد‪ .‬اتابک اعظم و آقا سید‬ ‫وجدان شما ببینید سزاوار است که پیشوایان و مجتهدین‬ ‫بجاست‪ .‬اما مشروطه باید قوانین و احکامش سر مویی از‬
‫محمد از یکدیگر اطمینان حاصل کردند‪ .‬ورقه از طرف‬ ‫دین شریف اسلامی در پای منبر حاضر باشند و یک نفر‬ ‫طریقۀ شرع مقدس نبوی خارج نشود‪ .‬پس ما را در موضوع‬
‫اتابک اعظم بهعنوان دعوت از علما و رجال و اعیان نوشته‬ ‫واعظ متهم بابیهالعقیده‪ ،‬در بالای منبر هزاران ناسزا نسبت‬
‫میشود‪ .‬آن ورقه را میفرستند ما بخوانیم‪ ،‬آقا سید محمد‬ ‫به علما و پیشوایان و نسبت به بزرگان دین و نسبت به‬ ‫مشروطیت ابداً حرفی نیست‪.‬‬
‫ملاحظه کند‪ ،‬اگر پسند شد طبع و برای رجال دولت و علما‬ ‫وزرا و اعیان و اشراف و غیرها بگوید و شما در پای منبر‬ ‫اما آزادی که جزو مشروطیت نیست‪ .‬وانگهی‪ ،‬مگر‬
‫و تجار فرستاده شود که روز معین به دربار بیایند و از میان‬ ‫گوش کنید و خنده نمائید و از نطاقی و لفاظی او تعریف‬ ‫شما دو بزرگوار نمیدانید که آزادی در اسلام کفر است‪.‬‬
‫آن مجلس چند تن از دانشمندان‪ ،‬از رجال دولت و ملت که‬ ‫و تمجید نمائید‪ .‬دیگر برای طبقۀ علما چه باقی گذاردهاند‬ ‫مخصوص این آزادی که این مردم تصور کردهاند‪ .‬این آزادی‬
‫از اوضاع عالم باخبر باشند‪ ،‬منتخب شده بنشینند‪ .‬مطابق‬ ‫و شما فقط با عنوان آیتالله و سیدین السندین و چهار‬ ‫کفر در کفر است‪ .‬من شخصاً از روی آیات قرآن بر شما‬
‫شرع اسلام با رعایت ملاحظات زمان و معاهدات دول‪،‬‬ ‫شاهی پول هوائی مغرور شدهاید‪ .‬اسم اینها را چه باید‬ ‫اثبات و مدلل میدارم که در اسلام آزادی کفر است‪ .‬اما‬
‫قانونی مرتب نمایند و بهصحۀ همایون برسد و اجرا گردد‪.‬‬ ‫بگذاریم؟ والله بیخود شما با این عبارات خوشوقت و‬ ‫فقط در آزادی زبان یک چیز است که فقط و فقط در خیر‬
‫فردای آن روز نوشتۀ مزبور از طرف اتابک اعظم میرسد‬ ‫مغرور گردیدهاید‪ .‬این مردم به شما راه نمیبرند‪ .‬امروزه‬ ‫عموم اگر کسی چیزی به خاطرش میرسد بگوید لاغیر‪.‬‬
‫متضمن اظهار شکرگزاری خداوند بر موفقیت خود به انجام‬ ‫چون محتاج به شما هستند شما را با لفظ به مراتب عالیه‬ ‫اما نه تا اندازهای باید آزاد باشد که بتواند توهین از کسی‬
‫این کار خیر‪ ،‬تمجید زیاد از شاه و بیان ثمرۀ عدل و داد در‬ ‫رساندهاند برای این که قوه و قدرتی به دست بیاورند‪ .‬آن‬ ‫بکند‪ .‬مراد از خیر عموم‪ ،‬ثروت است و رفتن در راه ترقی‬
‫مملکت و عاقبت‪ ،‬دعوت نمودن به حضور در مجلس دربار‬ ‫وقت شما را از درجات علیا به مرتبۀ سفلی برمیگردانند‪».‬‬
‫طباطبائی بیش از سایر روحانیون به تأسیس حکومت‬ ‫است و پیدا کردن معدن‪.‬‬
‫و ترغیب زیاد به حسن موافقت ملت با دولت‪.‬‬ ‫ملی و برقراری عدالت و کوتاه کردن دست ظلمه از سر‬ ‫در این موقع حاج شیخ دست برد از زیر کتابی یک ورقه‬
‫نوشته را میخوانیم و مقرر میشود پس از آن که از‬ ‫ملت عقیده و در این راه اهتمام داشت اما او نیز به هر‬ ‫روزنامه درآورد به دست آقای طباطبائی داد‪ .‬معظمله تصور‬
‫نظر سید هم گذشت و اصلاحاتی در آن شد به طبع برسد‬ ‫حال یک مجتهد بود و نمیتوانست خود را یکسره از این‬ ‫کردند که در این جریده هم بعضی مطالب مضحکی مثل‬
‫ولی این رقعه از جانب اتابک اعظم برای دعوت فرستاده‬ ‫نگرانی برهاند که مشروطیت مبادا حوزه اقتدار علمای دین‬ ‫جریدۀ صوراسرافیل وسایرین نوشته است‪ .‬آقای طباطبائی‬
‫نشود‪ ،‬بلکه رقعۀ مختصر بهعنوان ذیل نوشته و ارسال گردد‬ ‫را نیز مانند عمال حکومت‪ ،‬محدود و زمینه را برای پیشرفت‬ ‫با این قصد روزنامه را گرفت و با صدای بلند بنا کرد به‬
‫(برحسب امر قَ َدر قدرت ملوکانه‪ ،‬روز فلان‪ ،‬ساعت فلان در‬ ‫آراء و افکار «غربزدهها» یا «بابیها» بهقول شیخ نوری‬ ‫خواندن تا به مرور به مطالب ائمۀ اطهار و مخصوص به‬
‫دربار معدلتمدار حاضر شده اوامر ملوکانه را اصغا نمایند)‬ ‫حضرت سیدالشهدا و حضرت ابوالفضل علیهالسلام رسید‪.‬‬
‫و بعد از انعقاد مجلس‪ ،‬آن ورقه از جانب شاه خطاب به‬ ‫هموار کند‪.‬‬ ‫در اینجا آقای طباطبائی خواست آهستهتر بخواند حضار‬
‫اتابک اعظم و عموم ملت در مجلس خوانده شود و هم‬ ‫حاجی میرزا یحیی دولتآبادی در خاطرات خود (حیات‬
‫مقرر میگردد که احتشامالسلطنه از سایر آقایان اعضای‬ ‫یحیی) دیدار محرمانهای را که قبل از صدور فرمان تشکیل‬ ‫بهصدا درآمدند‪.‬‬
‫حوزۀ اسلامی هم ملاقاتی کرده باشد که اگر معلوم شد با‬ ‫مجلس از سوی مظفرالدین شاه به سعی احتشامالسلطنه‬ ‫ناچار با صدای رسا خواندند که نسبتهای بیربط و‬
‫طباطبائی مذاکراتی هست تصور نکنند اختصاصی در میان‬ ‫بین آقا سید محمد طباطبائی با صدر اعظم وقت‪ ،‬عبدالمجید‬ ‫عاری از حقیقت داده و مردم را شماتت کرده که شما‬
‫است و این واقعه روز شنبه سوم شهر ربیعالاول ‪۱۳۲۴‬‬ ‫میرزا عینالدوله‪ ،‬صورت گرفته بود‪ ،‬از قول ملکالمتکلمین‬ ‫مردمان نادان چرا این قدر اعتقاد به این اشخاص دارید‬
‫که در هزار و سیصد سال قبل به یزیدبن معاویه یاغی‬
‫است»‪.‬‬ ‫این گونه گزارش میکند‪:‬‬ ‫شد‪ ،‬قشون فرستاد خود و همراهانش را کشتند‪ .‬حالا این‬
‫دستخط مظفرالدین شاه دایر به تشکیل مجلسی از‬ ‫«اول شب سید (به خانه احتشامالسلطنه) وارد شد‪ .‬بعد‬ ‫مردم روضهخوانی مینمایند‪ ،‬خرج میدهند و مال خود‬
‫طبقات هفتگانه در تاریخ ‪ ۱۴‬جمادیالاخره صادر شد‪.‬‬ ‫از تعارفات رسمی‪ ،‬از یک طرف من (ملکالمتکلمین) و از‬ ‫را بیجهت تفریط مینمایند‪ .‬یک جماعتی به خاک کربلا‬
‫بنابر این دیدار محرمانۀ عینالدوله و آقا میر سید محمد‬ ‫طرف دیگر احتشامالسلطنه او را به رفتن به ملاقات اتابک‬ ‫اعتقاد دارند‪ .‬این خاک چه مزیت و برتری با خاکهای دیگر‬
‫حدود ده ماه قبل از صدور فرمان صورت گرفته است‬ ‫اعظم (عینالدوله) ترغیب کردیم و گفتیم رشتۀ حیات ملی‬ ‫دارد؟ اگر بخواهیم تمام مطالب جریدۀ مزبور را تمام درج‬
‫و بهطوری که ملاحظه شد در این تاریخ‪ ،‬صدر اعظم و‬ ‫ما مثل مو باریک شده‪ ،‬اگر امشب شما مخالفت نمائید و‬ ‫کنم اسباب ملالت مسلمانان و خوانندگان خواهد شد‪ .‬مراد‬
‫پیشوای روحانی نسبت به تشکیل «مجلس دربار» و تعیین‬ ‫با یک ملاقات با اتابک اعظم آن را محکم نسازید گسسته‬ ‫این است که این مرد پستفطرت بی اندازه ائمه اطهار را‬
‫کمیتهای از اشخاص بصیر و با خبر از اوضاع عالم بهمنظور‬ ‫خواهد شد و در تاریخ این مملکت شما را خودخواه یاد‬
‫تدوین «قانونی مطابق شرع اسلام با رعایت ملاحظات زمان‬ ‫خواهند کرد و اگر خلاف نفس کرده بروید و این شخص را‬ ‫توهین و تحقیر کرده بود‪.‬‬
‫با خود همراه نمائید و با هم بسازید‪ ،‬مردم صالح را دور‬ ‫بعد از آنی که آقای طباطبائی این روزنامه را خواندند‪،‬‬
‫و معاهدات دول» توافق میکنند‪.‬‬ ‫خود جمع کنید و متفقاً رو به اصلاح امور جامعه قدم‬ ‫یکمرتبه بیاختیار بهگریه درآمد‪ .‬هرقدر خواست خودداری‬
‫روز بعد‪ ،‬یعنی یکشنبه چهارم ربیعالاول خبری از‬ ‫بردارید‪ ،‬روح ملت را از خود شاد کرده نام نیک خود را‬ ‫نماید نتوانست‪ .‬سایرین از گریۀ ایشان به گریه درآمدند‪.‬‬
‫دعوتنامه نمیشود و شب بعد‪ ،‬عینالدوله ضمن ملاقاتی با‬ ‫همانقدر که ساکت شدند دو مجتهد‪ ،‬شیخ نوری و دو نفر‬
‫احتشامالسلطنه به وی میگوید مصلحت دیده است قبل‬ ‫پایدار مینمایید‪.‬‬ ‫وکیل و هیجده نفر علما و جمعی طلاب و غیره که در این‬
‫از انعقاد مجلس عمومی‪ ،‬جلسهای با حضور وزرا و امرا‬ ‫بالأخره سید راضی میشود که با قرآن استخاره کند اگر‬ ‫محضر حاضر بودند تمامی ساکت و خاموش شدند‪ .‬همه‬
‫تشکیل دهد و آنان را از اصلاحاتی که در نظر است‪ ،‬آگاه‬ ‫مساعدت کرد برود و اگر مساعدت نکرد منصرف گردد‪.‬‬ ‫ساکت و مبهوت به یکدیگر نگاه میکردند‪ .‬هیچ سخنی‬
‫قبول کردیم‪ ،‬مشغول نماز شد‪ .‬بعد از نماز سجدۀ طولانی‬ ‫مطرح نشد‪ .‬در این وقت پیشخدمت طباطبائی دید یک‬
‫کند‪.‬‬ ‫نمود و گریه کرده بعد استخاره نمود‪ ،‬آیه مناسبی آمد‪.‬‬ ‫ربع ساعت است این حضرات ساکت هستند‪ .‬اشاره کرد‬
‫در این مجلس است که اختلاف نظرها ظاهر میشود‪.‬‬ ‫این استخاره سید را منقلب کرده حاضر نمود از همه چیز‬ ‫نوکرهای شیخ چائی و غلیان آوردند‪ ،‬آن وقت حضرات‬
‫چشم پوشیده روانه خانه اتابک بشود اما خالی از ترس‬
‫دنباله دارد‬ ‫بهخود آمدند‪.‬‬
‫شیخ نوری آغاز سخن نمود‪ .‬خطاب به آقای طباطبائی‬