Page 20 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۰ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌0‬شماره‌‪‌1۸66‬‬
‫جمعه ‪ ۲۸‬بهمن تا ‪ 4‬اسفندماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫مسئولیت حمایت‬
‫در حقوق و روابط‬

‫بینالملل‪:‬‬

‫از تئوری تا عمل‬

‫کودکان؛آوارگانجنگ؛درجشنیازسویسازمانمللبرایآشناییوآگاهیازویروس ُکرونابابادکنکهایرنگیبازیمیکنند؛‪۱۴‬آوریل‪۲۰۲۰‬‬ ‫(بخش دو)‬

‫در سال ‪ ۱۹۹۹‬صورت گرفت‪ .‬اگر مداخله نظامی ضرورت‬ ‫سهمگین وقوف داشتند‪ .‬بیتردید شورای امنیت به ویژه‬ ‫= مسئولیت حمایت از مردم نخست بر عهده‬
‫حفاظت از جان انسانهاست‪ ،‬آیا میبایست اصل حاکمیت‬ ‫دولتهای فرانسه و انگلستان نیز که به تسلیح و تجهیز‬ ‫حکومتهای آنهاست اما وقتی حکومتی قادر به انجام‬
‫مستقل کشورها را زیر پا گذاشت؟ آیا این به این معنی‬ ‫نیروهای رقیب در برابر یکدیگر میپرداختند‪ ،‬نمیتوانستند‬ ‫این مسئولیت نباشد و یا خودش این مسئولیت را زیر پا‬
‫نیست که در فردایی دیگر هر کشوری‪ ،‬و یا گروهی از‬ ‫از برنامهریزی برای نسلکشی بیاطلاع باشند‪ .‬بنابراین‬ ‫بگذارد‪ ،‬آنگاه جامعه بینالمللی مسئولیت دارد از مردمی که‬
‫کشورها‪ ،‬ممکن است مداخلات نظامی علیه دیگران را زیر‬ ‫میتوانستند راهکاری موثر و پیشگیرانه برای وقوع فاجعه‬ ‫تحت چنین حکومتهایی رنج میکشند و کشته میشوند‪،‬‬
‫عنوان ضرورت مداخله بشردوستانه توجیه کنند؟ رابطه میان‬ ‫انسانی اتخاذ کنند‪ .‬اما به دلیل نبود اراده لازم سیاسی‪ ،‬و‬ ‫حمایت و حفاظت به عمل آورد‪ .‬در چنین حالتی‪« ،‬اصل‬
‫اینگونه مداخلات نظامی بشردوستانه با میزان و شدت نقض‬ ‫شاید مهمتر از آن به دلیل نداشتن منافع سرشار در منطقه‬ ‫عدم مداخله» به اصل «مسئولیت بینالمللی» تسلیم‬
‫دریاچههای بزرگ آفریقا‪ ،‬چشم خود را بر واقعیات و‬
‫حقوق بشر چگونه تعریف میشود؟‬ ‫تحولات خونین منطقه فرو بستند‪ .‬نتایج این بیتدبیری و‬ ‫میشود‪.‬‬
‫در این فضای متفاوت بینالمللی‪ ،‬بازیگران نوینی به‬ ‫اراده سیاسی برای جلوگیری از نسلکشی نه تنها ‪ ۸۰۰‬هزار‬ ‫=اگر دولت‪ /‬حکومت مایل یا قادر به انجام مسئولیت‬
‫رقابت با یکدیگر پرداخته بودند‪ .‬جنگها نیز از ویژگی‬ ‫انسان بیگناه را قربانی کرد‪ ،‬بلکه کل منطقه را نیز به نوعی‬ ‫حمایت از مردم خود نباشد‪ ،‬مسئولیت استفاده از آن به‬
‫میان کشورها و بر سر موضوعات منافع ملی که اغلب با‬ ‫جامعه بینالمللی شامل استفاده از ابزارهای دیپلماتیک‪،‬‬
‫ملاحظات ایدئولوژیک نیز همراه میشد‪ ،‬جای خود را به‬ ‫بیثباتی غیرقابل حل کشاند که هنوز هم ادامه دارد‪.‬‬ ‫بشردوستانه و غیره برای حمایت از مردم‪ ،‬منتقل میشود‪.‬‬
‫جنگهای داخلی بر سر تعیین نوع حاکمیت‪ ،‬موضوعات‬ ‫آیا این بیتدبیریهای آگاهانه نشاندهنده چیزی جز‬ ‫هیچیک از این گزارشها مبنایی برای استفاده از زور مگر‬
‫استقلال گروههای خردتر‪ ،‬کینههای تاریخی‪ ،‬و یا حتی‬ ‫استانداردهای دوگانه نبود؟ آیا اعضای شورای امنیت‬ ‫با مجوز شورای امنیت طبق فصل هفتم منشور به عنوان‬
‫تامین منافع گروهی داده بود‪ .‬با پایان یافتن رقابتهای‬ ‫نمیدانستند که ملل متحد تنها بر اساس احترام به حقوق‬ ‫آخرین راه حل‪ ،‬در صورت وقوع نسلکشی و سایر جنایات‬
‫دوران جنگ سرد‪ ،‬تقاضا برای دمکراسیخواهی نیز افزایش‬ ‫بشر و آزادیهای اساسی برای همه مردم جهان میتواند‬
‫یافت‪ ،‬در حالی که ساختار جامعه بینالمللی نتوانسته بود‬ ‫ماموریت تاریخی خود را برای برقراری یک جهان صلحآمیز‬ ‫جدی بینالمللی در نظر نگرفته است‪.‬‬
‫به موازات اینگونه تحولات رشد کند‪ .‬در عین حال‪ ،‬ضعف‬ ‫و عادلانه به انجام برساند؟ پس چرا از مداخله بشردوستانه‬
‫ساختارهای نامتناسب و ناتوان برای پاسخگویی موثر به‬ ‫برای نجات جان ‪ ۸۰۰‬هزار انسان بیگناه آفریقایی در‬ ‫محمود مسائلی – در بخش یک این مطلب به سوابق‬
‫نیازهای نوظهور‪ ،‬دولتهای غیرمسئول‪ ،‬و موضوعات قومی‪،‬‬ ‫منطقه روآندا‪ ،‬عالمانه و آگاهانه خودداری ورزید؟ آیا اصرار‬ ‫تاریخی «مسئولیت حمایت» پرداخته شد و به توضیح‬
‫چالشهایی جدی در برابر انسجام ملی قرار داده بود‪ .‬در‬ ‫لیبرال دمکراسیها بر حقوق بشر چیزی بیش از نوعی‬ ‫و تشریح این مسئولیت مهم انسانی و بشردوستانه در‬
‫کنار این موضوعات نوظهور‪ ،‬تلاش برای بهرهبرداری از منابع‬ ‫پیمانها و مقاولههای بینالمللی پرداختیم‪ .‬در این بخش به‬
‫طبیعی و یا رسیدن به هرم قدرت در خلاء ایجاد شده پس‬ ‫لفاظی عوامفریبانه نبود؟‬ ‫رویدادها و تلاشهایی پرداخته میشود که منجر به تصویب‬
‫از جنگ سرد‪ ،‬گروههای رقیب را وسوسه میکرد تا حتی‬ ‫شکست سازمان ملل و متحدان غربی در تامین منطقه امن‬ ‫«مسئولیت حمایت» در حقوق بینالملل شد و دکترین‬
‫دست به اسلحه برده و در برابر یکدیگر قرار گیرند‪ .‬مشاهده‬ ‫در سربرنیتسا در سال ‪ ۱۹۹۵‬که به از دست رفتن جان هزاران‬ ‫«مسئولیت حمایت» در اجلاس جهانی سازمان ملل متحد در‬
‫میشود که فضای امنیتی بینالمللی دگرگون شده بود‪ ،‬اما‬ ‫انسان بیگناه انجامید‪ ،‬نمونه شرمآور دیگری از خودداری‬
‫جامعه بینالملل در پذیرش مسئولیت حمایت و حفاظت از‬ ‫سال ‪ ۲۰۰۵‬به اتفاق آرا به تصویب رسید‪.‬‬
‫برای آن پاسخی شایسته‪ ،‬عملی‪ ،‬و موثر وجود نداشت‪.‬‬ ‫جان انسانهای بیگناهی بود که اصل حاکمیت دولتها‬
‫البته تصمیم شورای امنیت برای عبور از محدودیتهای‬ ‫عامل اصلی آن بود‪ .‬حتی عقبنشینی نهایی عملیات صلح‬ ‫گامی عملی‪ ،‬اما همراه با تردیدها‬
‫تحمیلی منشور ملل که وظیفه آن شورا را فقط به حفظ‬ ‫سازمان ملل در سومالی در سالهای ‪ ،۱۹۹۲-۱۹۹۳‬در‬ ‫ضرورت حمایت از مردمی که حقوق آنها به گونهای‬
‫صلح و امنیت بینالمللی محدود میکرد‪ ،‬و فرمان برقراری‬ ‫زمانی که مداخله بینالمللی برای نجات جان انسانها و با‬ ‫وحشیانه و شنیع توسط حکومتهای آنان پایمال میشود‪،‬‬
‫منطقه پرواز ممنوع در شمال عراق[‪ ،]۱۵‬بار دیگر همان‬ ‫برنامهریزی ناقص‪ ،‬اجرای ضعیف و وابستگی بیش از حد به‬ ‫شاید بیش از هر زمان دیگری در جریان نسلکشیهای‬
‫پرسش کلاسیک حقوق بینالملل را مطرح ساخت که‬ ‫نیروی نظامی از بین رفت‪ ،‬هیچ توجیه روشنی نمیتوانست‬ ‫معاصر در روآندا و منطقه یوگسلاوی سابق احساس میشد‪.‬‬
‫با قداست حاکمیت ملی چه میبایست کرد‪ .‬تشکیل‬ ‫برای کوتاهی در حفاظت از جان انسانهای بیگناه داشته‬ ‫از دست رفتن جان صدها هزار انسان بیگناه و بی پشت و‬
‫دیوانهای کیفری موقت برای محاکمه جنایتکارانی که‬ ‫پناه توسط دولتهای خود نمیتوانست تحت هیچ شرایطی‬
‫خونهای زیادی را در روآندا و یوگسلاوی سابق به ناحق‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫توجیه حاکمیتی داشته باشد‪ ،‬بنابراین میبایست با واکنش‬
‫ریخته بودند‪ ،‬بشارت بزرگی برای حقوق انسانها بود‪ ،‬اما‬ ‫مشاهده میشود که در دوران پس از جنگ سرد‪ ،‬هرچند‬ ‫از سوی جامعه بینالمللی همراه میشد‪ .‬اما به دلیل همان‬
‫پرسشی از نوع دیگر ذهنها را به خود مشغول میکرد‪ :‬چرا‬ ‫رقابتهای ایدئولوژیک و جهان دوقطبی به پایان رسید‪ ،‬اما‬ ‫نگرش سنتی به حقوق و روابط بینالملل که دولتها را‬
‫با وجود اطلاع و آگاهی نسبت به وقوع چنین جنایتهایی‪،‬‬ ‫جامعه بینالمللی با چالشها و معماهای پیچیدهتر امنیتی‬ ‫به استفاده از حق حاکمیت خود‪ ،‬بدون مداخله خارجی‪،‬‬
‫اقدامی پیشگیرانه صورت نپذیرفت؟ چرا فقط این بخشهای‬ ‫مواجه شد‪ .‬اصلیترین معما اینست که در برابر کشتارهای‬ ‫محق میدانست‪ ،‬هیچ اقدام قاطعی برای جلوگیری از‬
‫بیرحمانه و سازمانیافته مردم توسط حکومتها چه باید‬
‫خاص از جهان مورد توجه جامعه بینالمللی قرار گرفت؟‬ ‫کرد! آیا باید اصل حاکمیت ملی را زیر پا گذاشت؟ این‬ ‫نسلکشیها صورت نگرفت‪.‬‬
‫شرایط جهانی شدن نیز موجبات رشد آگاهیهای‬ ‫پرسش هنگامی بیشتر اهمیت یافت که مداخله در کوزوو‬ ‫مقامات سازمان ملل متحد به دلیل گزارشهایی که توسط‬
‫نیروهای خود در روآندا داشتند‪ ،‬بر وقوع نزدیک کشتاری‬