Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و چهلم ـ شماره ۴۱۸ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌۱‌۳‬شماره‌‪۱۸۸۴‬‬ ‫و اجساد غرقه درخون‪ .‬برای واقعی وانمود كردن فیلم‪ ،‬در‬ ‫كنم‪ .‬اما پاسخ او همان بود‪ .‬یك «نه» تقریباً عصبی‪.‬‬
‫جمعه ‪ ۳0‬ژوئن تا پنجشنبه ‪ ۶‬ژوئیه ‪۲0۲۳‬‬ ‫بخشی شیبانی رئیس دانشگاه را نشان دادند‪ .‬در پشت در‬ ‫حدود ساعت ده شب‪ ،‬نتیجه را به آگاهی كاخ رساندم‪.‬‬
‫بزرگ دانشگاه دلیرانه به دانشجویان التماس میكرد كه در‬ ‫در این سالها‪ ،‬در تهران چندین كتاب سانسورشده‪ ،‬و‬
‫منگفت‪« :‬حتی افرادم را در اتومبیلهای عملیاتی نشانده و‬ ‫آن خشونتها شركت نكنند‪ .‬چندی بعد ثابت شد فیلمی كه‬ ‫در نتیجه ناگزیر بریده بریده و جانبدارانه‪ ،‬رویدادهای‬
‫دستور ماموریت هرگروه را به آنان داده بودم‪ ».‬در باغشاه‬ ‫به نمایش درآمد‪ ،‬از بهم چسباندن تكههایی از فیلم خبری‬ ‫آن روزها را بر اساس گواهی برخی افراد یا از روی اوراق‬
‫واحدهای هوانیروز خسروداد فورا به حالت آماده باش‬ ‫بازجویی چند تنی از چهرههای صاحب نام آن دوران در‬
‫درآمدند‪ .‬هریك از افسران مسئول میدانست چه باید بكند‪.‬‬ ‫خارجی ساخته شده است‪.‬‬ ‫زندانها روایت كردهاند‪ .‬دراین روایات‪ ،‬شاه‪ ،‬به دورویی متهم‬
‫گارد شاهنشاهی باوجود آن كه درعملیات شركت نداشت‪،‬‬ ‫در كاخ‪ ،‬شاه كه از كرختی درآمده بود‪ ،‬مرتبا از راه‬ ‫شده و گفتهاند كه او با پیشنهاد تشكیل دولت وحدت‪،‬‬
‫تلفن گزارشهایی پیرامون وضع پایتخت به دست می آورد‪.‬‬ ‫میخواست سر مخالفان را گرم كند و مقدمات یك كودتا‬
‫درحالت آماده باش كامل قرارگرفت‪.‬‬ ‫دستورهایش صریح بود‪« :‬به روی مردم شلیك نكنید‪ .‬مطلقا‬ ‫را فراهم آورد‪ .‬اما این ادعاها به هیچ روی درست نیست‪.‬‬
‫ناگهان به نظر رسید كه محمدرضا شاه تغییر عقیده داده‬ ‫خونی ریخته نشود‪ .‬سربازان فقط هنگامی اجازه تیراندازی‬ ‫شاه كه روحیه خود را باخته بود‪ ،‬رهنمودهایی میداد و‬
‫است‪ .‬سفیران آمریكا و انگلیس را احضار كرد و با وجود‬ ‫ابتكاراتی را آغاز میكرد‪ ،‬ولی آنها را به سرانجام نمیرساند‪.‬‬
‫سرمای استخوان سوز‪ ،‬اندكی در باغ قدم زد‪ .‬انتظاری‬ ‫دارند كه مستقیما مورد حمله قرار گیرند‪».‬‬ ‫او هرگز بهراستی به ارتش روی نیاورد‪ .‬بی هیچ تردید‬
‫پرالتهاب و پایان ناپذیر آغاز شد‪ .‬كمتر از یك ساعت بعد‪،‬‬ ‫او‪ ،‬شریف امامی را كه بی خبر آمده بود تا استعفایش را‬ ‫مأموریتی كه به اویسی محول كرده بود‪ ،‬همانند آنی كه‬
‫سفیران به كاخ آمدند‪ .‬پیش از آن‪ ،‬شاه مدتی دراز با شهبانو‬ ‫تقدیم كند‪ ،‬به حضور پذیرفت و فورا با آن موافقت كرد‪ .‬به‬ ‫از من خواسته بود‪ ،‬فقط جنبه آزمایشی داشت‪ .‬او دیگر‬
‫به گفتگو نشست‪ .‬آن سه دیدار كه پایان یافت‪ ،‬شاه‪ ،‬باز‬ ‫این ترتیب دومین دولت شریف امامی همانند نخستینش‬ ‫نمیدانست چه كند‪ .‬عنان كارها از دستش بیرون رفته بود‪،‬‬
‫رئیس كل تشریفات را احضار كرد‪ ،‬تصمیم خود را به او ابلاغ‬ ‫در سالهای شصت‪ ،‬به وسیله مردم كوچه و خیابان بیرون‬ ‫و برخلاف سالهای ‪۴۶‬ــ‪۴۵‬ــ‪ ۱۹۴۱‬یا ‪ ۱۹۶۳‬مردان نیرومندی‬
‫كرد و گفت كه میخواهد تیمسار غلامرضا ازهاری‪ ،‬رئیس‬ ‫رانده شد‪ .‬این بار اما‪ ،‬دولت عملا مدتها بود كه وجود‬ ‫كه بتوانند بهیاریاش بشتابند‪ ،‬در كنار خود نداشت‪ .‬مردی‬
‫خارجی نداشت و توهمی بیش نبود‪ .‬شرفیابی كوتاه بود‪.‬‬ ‫فرسوده و از نفس افتاده بود كه فقط بهخاطر انجام وظیفه‪،‬‬
‫ستاد كل ارتش را مسئول تشكیل دولت تازه كند‪.‬‬ ‫نخست وزیر به شاه گفت‪« :‬من برهیچ چیز مسلط نیستم‬ ‫سر پا ایستاده بود‪« .‬میشل پونیاتوفسكی» كه در طول آن‬
‫اصلان افشار پرسید پس اویسی چه میشود؟‬ ‫ماههای سرنوشتساز سه بار با او دیدار و گفتگو كرد‪ ،‬و یا‬
‫شاه پاسخ داد‪« :‬به او تلفن كنید و بگویید مرخص است‪».‬‬ ‫و نمیدانم چهكنم‪».‬‬ ‫«كنت دو مرانش» نیز این موضوع را دریافته بودند‪ .‬فقط‬
‫هنگامی كه افسران ارشد و امرای ارتش این خبر را شنیدند‪،‬‬ ‫چندین افسر بلند پایه با مقامهای مهم‪ ،‬خشمگین و درهم‬ ‫شهبانو از وضع جسمانی محمدرضاشاه خبر داشت‪ .‬او نیز‬
‫چنان خشكشان زد كه گویی برق آنها را گرفته است‪.‬‬ ‫ریخته از مشاهده اوضاع‪ ،‬نمی توانستند بپذیرند كه ارتش به‬
‫اصلانافشار مینویسد‪« :‬ظاهرا سفیران آمریكا و انگلستان‬ ‫سطحی پایین آمده كه دست روی دست بگذارد تا كشور‬ ‫تصمیماتی گرفت كه بی نتیجه بود‪.‬‬
‫با شاه گفتگو كرده بودند و از او خواسته بودند اویسی را‬ ‫تكه پاره شود و پایتخت بسوزد‪ .‬آنان درتالارهای گوناگون‬ ‫رویدادهای روز ‪ ۷‬نوامبر كه شاه از آنها بیم داشت‪ ،‬در‬
‫كه با قدرت و استواری مسائل را حل میكرد كنار بگذارید‬ ‫نزدیك دفتر شاه گردآمده بودند و به رئیس كل تشریفات‬
‫زیرا آمریكاییها و انگلیسیها نمیخواستند چنین شود‪ ...‬به گاه‬ ‫حال نطفه بستن بود‪.‬‬
‫تبعید در مراكش‪ ،‬اعلیحضرت به منگفت‪ :‬سفیران انگلیس و‬ ‫روزهای سوم و چهارم نوامبر‪ ،‬آشوب در تهران ادامه یافت‪.‬‬
‫هواداران خمینی‪ ،‬یكشنبه پنجم نوامبر تظاهراتی را كه كاخ‬
‫شاپور بختیار‬ ‫سلطنتی هشدارش را داده بود‪ ،‬انجام دادند‪ .‬بی بی سی‬
‫خبرش را از پیش داده بود‪ .‬ماجرا‪ ،‬صبح و از درون پردیس‬
‫آمریكا گمان میكردند كه اویسی به نیرومندی عمل خواهد‬ ‫تقریبا التماس میكردند به پادشاه بگوید كه از او «تصمیمی‬ ‫مركزی دانشگاه تهران آغاز شد‪ .‬همه خبرنگاران خارجی‬
‫كرد و وضع بدتر خواهد شد‪ .‬باید برای آرام كردن مردم‪،‬‬ ‫قاطع و نهایی» میخواهند‪ .‬اصلان افشار این پیام را داد‪.‬‬
‫كسی میانه روتر برگزیده شود‪ ...‬اطمینان دارم كه آنها‬ ‫حاضر در تهران دعوت شده و آنجا حاضر بودند‪.‬‬
‫اندكی پیش از ساعت شش بعدازظهر‪ ،‬شاه او را حضار كرد‬ ‫نه تنها شاه صریحا از نیروهای انتظامی خواسته بود كه‬
‫(آمریكاییها و انگلیسیها) خواستار رفتن من بودند‪».‬‬ ‫و درحالی كه بسیار هیجان زده به نظر می رسید و تلفن‬ ‫از سلاحهای خود استفاده نكنند‪ ،‬بلكه نیروهای پلیس و‬
‫موضع گیری شهبانو كه شواهد نشان میداد مخالف‬ ‫خود را از دست نمی نهاد از وی خواست‪ :‬به اویسی بگوئید‬ ‫سربازان به هیچ اقدامی برای تقسیم شهر به نواحی گوناگون‬
‫انتخاب اویسی بود كه مشی «تندروانه» داشت‪ ،‬كمتر قابل‬ ‫آماده باشد‪ ،‬در دفترش بماند و در انتظار تلفن كاخ باشد‪».‬‬ ‫به منظور مهار جمعیت دست نزدند‪ .‬جماعت از دانشگاه‬
‫توضیح است‪ .‬در دربار و درمیان اطرافیان ایشان‪ ،‬برخی بیم‬ ‫اصلان افشار كه درجریان بود‪ ،‬معنای آن دستور را دریافت‬ ‫تهران بیرون آمدند و در صفوفی متراكم به طرف مركز شهر‬
‫آن را داشتند یا میگفتند بیم آن دارند كه ماجرای پاكستان‬ ‫و بلافاصله آن را انجام داد‪« :‬خبر را به افسران بلندپایه دادم‪.‬‬ ‫سرازیر شدند‪ .‬هیچ سدی در برابرشان نبود‪ .‬مشاهده میشد‬
‫در ایران روی دهد‪ .‬مگر ژنرال ایوب خان و بعدها ضیاءالحق‬ ‫كه در میان آنان‪ ،‬گروههایی كه به وسیله رزمندگان ــ كه‬
‫از موقعیت هرج و مرج برای در دست گرفتن قدرت سود‬ ‫بسیار شادمان شدند‪».‬‬ ‫بسیاری از آنان فلسطینی بودند ــ اداره می شدند‪ ،‬مسلح‬
‫نجسته بودند؟ آنان وفاداری بی چون و چرای ارتش به‬ ‫بسیاری از آنان فورا با واحدهای خود تماس گرفتند و به‬ ‫و مجهز به وسایل مورد نیاز‪ ،‬ماموریت ویران كردن و آتش‬
‫معاونانشان دستور مهیا كردن تداركات طرح «خاش» را دادند‪.‬‬ ‫زدن دارند‪ .‬هزاران شیشه هتلها‪ ،‬رستورانها‪ ،‬فروشگاهها خورد‬
‫فرمانده خود و رئیس قانونی كشور را به فراموشی‬ ‫بعدها‪ ،‬فرمانده نیروهای ویژه مستقر در لویزان به‬ ‫شد‪ .‬بانكها‪ ،‬موسسات بازرگانی و دفترهای كار‪ ،‬سینماها‪،‬‬

‫وزارتخانهها و دیگر بناهای دولتی به آتش كشیده شد‪.‬‬
‫نیروهای نظامی از سفارت آمریكا محافظت میكردند‪ ،‬ولی‬
‫وزارتاطلاعاتوجهانگردیوساختمانكنسولگریانگلستان‬
‫زیر و رو شد‪ .‬چنگیز خان و طایفهاش بازگشته بودند‪ .‬اسلام‬
‫گرایان‪ ،‬بدون هیچ محدودیت‪ ،‬روش ویرانگری كوركورانه‬
‫را به كارگرفتند و هدفشان به وحشت افكندن مردم بود‪.‬‬
‫شامگاه آن یكشنبه‪ ،‬تهران چهره هولناك شهری ویران شده‬
‫از آتش سوزی را داشت كه خاموش شدن شعله هایش تا‬
‫فردا طول كشید‪ .‬كمی پیش از ساعت هشت شب‪ ،‬ناگهان‬
‫روشنایی چراغها به شهر بازگشت درحالی كه معمولا‬
‫اعتصاب كارگران برق تا ساعت ده شب پایتخت را در‬

‫تاریكی فرو می برد‪.‬‬
‫در بخش اصلی اخبار شب تلویزیون‪ ،‬فیلم سرهم بندی‬
‫شده از رویدادهای روز پخش شد‪ .‬فیلم صحنههای سركوبی‬
‫مردم را نشان میداد‪ .‬سربازانی كه روی مردم شلیك میكردند‬