Page 34 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۰ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌۳‌‌‌4‬شماره‌‪‌188۶‬‬
‫جمعه ‪ ۲۳‬تا ‪ ۲۹‬تیرماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫به مناسبت صد‬

‫و یکمین زادروز‬

‫جمشید شیبانی؛‬

‫هنرمندی که از نو‬

‫جمشید شیبانی‬ ‫باید شناخت‬

‫نمایشهایی را اجرا میکردند که مطابق گفته پرویز‬ ‫جمشید شیبانی یادی از او کنم؛ از کسی که نه تنها یکی‬ ‫=شیبانی مدتی پیش از آغاز دهه بیست خورشیدی‬
‫خطیبی در کتاب خاطراتش‪ ،‬این نمایشها بیشتر در سبک‬ ‫از پیشگامان ترانهخوانی و ترانهسرایی در زمینه موسیقی‬ ‫در صدد بود که بر پایههای برخی از ریتمها و وزنهای‬
‫روحوضی بود که البته داستان مشخصی نداشتند و طبق‬ ‫پاپ ایرانی محسوب میشود بلکه در عین حال از نخستین‬ ‫موسیقیهای پاپ غربی که گوش دادن به آنها از میانه‬
‫نمایشهای متداول این سبک‪ ،‬معولا یک تیپ ارباب و‬ ‫روزنامهنگاران عرصه سینما و از مبتکران فیلمهای خبری و‬ ‫دوران رضاشاه در میان بسیاری از جوانان متجدد آن‬
‫یک «کاکا سیاه» در آنها وجود داشت و یا نوکری که در‬ ‫از تهیهکنندگان فعال سینما در دوران گذشته بود‪ .‬در این‬ ‫زمان مرسوم شده بود کارهایی را اجرا کند و در این راستا‬
‫مقابل آقای خانه‪ ،‬فضولی میکرد‪ .‬اما با تاسیس هنرستان‬ ‫مقاله به جنبههایی از زندگی هنری و برخی از ساختهها و‬ ‫نخستین ترانهای که اجرا کرد و برای نخستین بار از رادیو‬
‫هنرپیشگی در تهران به سال ‪ ۱۳۱۷‬که چنانکه گفته شد‬ ‫ایران به سال ‪ ۱۳۱۹‬پخش شد ترانهای بود به نام «بی تو»‬
‫پدر شیبانی به همراه کسانی چون سیدعلی نصر‪ ،‬علی‬ ‫اجراهای وی نگاهی میاندازیم‪.‬‬ ‫از ساختههای نعمتالله مین باشیان که به احتمال قوی‬
‫دریابیگی و سیفالدین کرمانشاهی در زمره موسسین این‬ ‫جمشید شیبانی در سال ‪ ۱۳۰۱‬در تهران در یک خانواده‬ ‫ترانه این اثر را خود جمشید شیبانی سروده و توسط ارکسر‬
‫هنرستان محسوب میشد‪ ،‬جمشید شیبانی و مجید محسنی‬ ‫هنری به دنیا آمد‪ .‬خاندان وی از افراد بسیار موثر و فرهنگساز‬
‫هم از جمله کسانی بودند که ازهمان دوره اول در این‬ ‫در ایران محسوب میشدند‪ .‬پدر وی عنایتالله شیبانی از‬ ‫ارتش اجرا شد‪.‬‬
‫هنرستان نامنویسی کردند و از همان زمان نمایشهایی را در‬ ‫پیشگامان هنر تئاتر و نمایش در ایران و از موسسان هنرستان‬ ‫=این ترانه پس از نخستین پخش آن در رادیو ایران‬
‫تماشاخانه تهران بازی میکردند‪ .‬از همدورهایهای این دو‬ ‫هنرپیشگی در تهران محسوب میشد‪ .‬البته عنایتالله شیبانی‬ ‫به سال ‪ ۱۳۱۹‬با مخالفتهای جدی نیز روبرو شد‪.‬جمشید‬
‫نفر در هنرستان هنرپیشگی میتوان به کسان دیگری مانند‬ ‫علاوه بر هنرهای نمایشی به موسیقی کلاسیک ایرانی نیز‬ ‫شیبانی در گفتگویی که با فروغ بهمنپور داشت در این‬
‫علی اصغر گرمسیری‪ ،‬غلامحسن نقشینه‪ ،‬عصمت صفوی‪،‬‬ ‫دلبستگی داشت و تا اندازهای با نواختن تار و آواز ایرانی نیز‬ ‫رابطه میگوید‪« :‬یک روز که بزرگان موسیقی ایران مثل‬
‫آشنا بود بطوری که امروزه اجراهایی از آواز او با تار علی اکبر‬ ‫خانم قمرالملوک وزیری‪ ،‬ملوک ضرابی‪ ،‬بدیع زاده‪ ،‬بنان‪،‬‬
‫غلامحسین مفید‪ ،‬نیکتاج صبری اشاره کرد‪.‬‬ ‫خان شهنازی باقی مانده است‪ .‬مادر جمشید نیز از هنرمندان‬ ‫عبدالعلی وزیری‪ ،‬احمد فروتن‪ ،‬سپهری و چند نفر دیگر‬
‫شیبانی مدتی پیش از آغاز دهه بیست خورشیدی در صدد‬ ‫شاخص زمان خود بود بطوری که برخی استادان معتبر‬ ‫در اداره رادیو نشسته بودند من به رادیو وارد شدم و حس‬
‫بود که بر پایههای برخی از ریتمها و وزنهای موسیقیهای‬ ‫موسیقی کلاسیک ایرانی از شاگردان مادر جمشید شیبانی به‬ ‫کردم که آقای بنان یک خرده از من دلگیر شده است‪ .‬بنان‬
‫پاپ غربی که گوش دادن به آنها از میانه دوران رضاشاه در‬ ‫حساب میآمدند که از جمله آنها میتوان به ابوالحسن صبا‬ ‫تا مرا دید گفت‪« :‬پسر عنایتالله خان بیا اینجا ببینم‪ ،‬این‬
‫میان بسیاری از جوانان متجدد آن زمان مرسوم شده بود‬ ‫اشاره کنیم که در سن نه سالگی در زمینه نواختن سهتار مدتی‬ ‫چه طرز خواندن است‪ .‬تو میخواهی موسیقی ایرانی را به‬
‫کارهایی را اجرا کند و در این راستا نخستین ترانهای که اجرا‬ ‫را نزد این بانوی هنرمند آموزش دید و دیگری احمد عبادی که‬
‫کرد و برای نخستین بار از رادیو ایران به سال ‪ ۱۳۱۹‬پخش‬ ‫پس از فوت پدرش میرزا عبدالله فراهانی‪ ،‬فراگیری موسیقی را‬ ‫بیراهه بکشی‪ .‬تو میخواهی موسیقی را عوض کنی؟‪»...‬‬
‫شد ترانهای بود به نام «بی تو» از ساختههای نعمتالله‬ ‫نزد مادر جمشید شیبانی ادامه داد‪ .‬درواقع خود میرزاعبدالله‬ ‫=بعدها در در مدت اقامت شیبانی در آمریکا که با‬
‫مین باشیان که به احتمال قوی ترانه این اثر را خود جمشید‬ ‫معروف از بانیان تدوین موسیقی دستگاهی امروز ایران نیز‬ ‫سینمای هالیوود همکاری میکرد‪ ،‬شایعاتی نیز از برخی‬
‫شیبانی سروده و توسط ارکستر ارتش اجرا شد‪ .‬ترانه ای که‬ ‫پدربزرگ مادری جمشید شیبانی بود‪ .‬احمد عبادی نوازنده‬ ‫روابط عاشقانه او با برخی ستارگان هالیوود نیز بر سر‬
‫به عبارتی نخستین ترانه موسیقی پاپ بر اساس ریتم و‬ ‫مشهور سهتار هم دایی شیبانی و مهندس هوشنگ سیحون‬ ‫زبانها افتاد که البته خود وی نیز به آنها دامن میزد از‬
‫فواصل غربی در ایران محسوب میشود با ارکستراسیون تمام‬ ‫از معماران معتبر معاصر نیز پسرخاله وی بود‪ .‬مادرهوشنگ‬ ‫جمله شایعه رابطه عاشقانهاش با کیم نواک که حتی گفته‬
‫غربی که البته تا اندازهای الهام گرفته از آواز بیات اصفهان‬ ‫سیحون موسوم به مولود خانم مانند خواهر خود با نوازندگی‬
‫تار آشنایی داشت‪ .‬بنابراین به دلیل رشد و پرورش در چنین‬ ‫میشود که این دو قرار بود با یکدیگر ازدواج کنند‪.‬‬
‫تعدیل شده است‪.‬‬ ‫خانوادهای‪ ،‬جمشید شیبانی از همان دوران کودکی با مقدمات‬
‫این ترانه پس از نخستین پخش آن در رادیو ایران به‬ ‫ردیف موسیقی ایرانی و هنرهای نمایشی تا اندازه زیادی‬ ‫علیعظیمینژادان–برخیچهرههادرعالمهنرچندساحتی‬
‫سال ‪ ۱۳۱۹‬با مخالفتهای جدی نیز روبرو شد‪.‬جمشید‬ ‫آشنایی یافت هرچند که بعدها بیشتر در زمینه موسیقی پاپ‬ ‫و چندوجهی محسوب میشوند یا به اصطلاح فرانسویها‬
‫شیبانی در گفتگویی که با فروغ بهمنپور داشت در این‬ ‫«پلی والان» هستند؛ یعنی مثلا هم در سینما دستی دارند‬
‫رابطه میگوید‪« :‬یک روز که بزرگان موسیقی ایران مثل‬ ‫فعالیتمیکرد‪.‬‬ ‫و هم در موسیقی و ادبیات و احیانا در هنرهای دیگر‪ .‬البته‬
‫خانم قمرالملوک وزیری‪ ،‬ملوک ضرابی‪ ،‬بدیع زاده‪ ،‬بنان‪،‬‬ ‫خانه آنها در حوالی میدان بهارستان‪ ،‬کوچه نظامیه قرار‬ ‫دارا بودن همین وجوه مختلف سبب میشود تا در برخی‬
‫عبدالعلی وزیری‪ ،‬احمد فروتن‪ ،‬سپهری و چند نفر دیگر در‬ ‫داشت و از همان دوران کودکی همراه با برخی از هم سن‬ ‫عرصهها کمتر در میان عموم مردم شناخته شوند‪ .‬یکی از این‬
‫اداره رادیو نشسته بودند من به رادیو وارد شدم و حس‬ ‫و سالهای خود از جمله مجید محسنی‪ ،‬پرویز خطیبی و‬ ‫افراد جمشید شیبانی است؛ فردی که احتمالا شما مخاطبان‬
‫کردم که آقای بنان یک خرده از من دلگیر شده است‪.‬‬ ‫احمد فرنیا که همگی در دبستانهای امیرمعز و ترغیب‬ ‫گرامیدر زمینه ترانهسازی و خوانندگی آثار خاطرهانگیزی‬
‫بنان تا مرا دید گفت‪« :‬پسر عنایتالله خان بیا اینجا ببینم‪،‬‬ ‫با یکدیگر همکلاس بودند در برخی همنشینیها که‬ ‫از او شنیدهاید از جمله ترانه معروف «سیمینبری» که از‬
‫در مدرسه و خانههای دوستان و آشنایان برگزار میشد‬ ‫زمان ساخته شدنش در دهه چهل خورشیدی شهره خاص و‬
‫این چه طرز خواندن است‪ .‬تو میخواهی موسیقی‬ ‫عام شد‪ .‬در اینجا میخواهم به بهانه صد و یکمین زادروز‬