Page 19 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۰ (دوره جديد
P. 19

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌1‌‌۹‬شماره‌‪18۹۶‬‬                                   ‫بهموجب آن حقوق بشر در قامت گفتمانی جهانی و عام‬             ‫از نظر علاقمندان به این دیدگاه هر نوع مفهومی از‬
‫جمعه ‪ ۲۲‬تا پنجشنبه ‪ ۲۸‬سپتامبر ‪۲0۲3‬‬                              ‫ماموریت رهایی همه انسانها را به عهده میگیرد‪.‬‬          ‫آزادی و حق باید بطور عینی و عملی در شرایط اجتماعی‬
                                                                                                                      ‫و زندگی انسان مفهوم و تبلور یابد[‪ .]۸‬در حالی که جریان‬
‫اروپای قرون ‪ ۱٧‬و ‪ ۱٨‬برای پایان بخشیدن به رنجهای بشری‬       ‫به هر حال هرگاه از حقوق بشر سخن به میان آید‪ ،‬باید‬          ‫فکری اول مفروضات فلسفی خود را بر آزادیهای منفی[‪]۹‬‬
‫سرچشمه میگیرند و بطور عمده دربرگیرنده دو حق بنیادین‬        ‫آن را در چارچوب گفتمان حقوق بشر در فهم متعارف آن‬           ‫و یا سلبی قرار میدهد‪ ،‬جریان دوم به مفهوم آزادیهای‬
‫مدنی و سیاسی هستند‪« ،‬جریان اصلی حقوق بشر»[‪ ]۲۱‬را‬           ‫که بطور عمده دربرگیرنده مجموعه حقوق فردی و مدنی‬            ‫مثبت و یا ایجابی[‪ ]۱۰‬نظر داشته و خواهان اقداماتی برای‬
‫تشکیل میدهند‪ .‬منبع الهام جریان اصلی که به نسل اول‬          ‫و سیاسی است‪ ،‬درنظر گرفت‪ .‬این گفتمان اصلی حقوق‬              ‫آزادی و رهایی دیگران و حمایت از حقوق اجتماعی و‬
‫حقوق بشر معروف است‪ ،‬فلسفه آزادی لیبرال است و به‬            ‫بشر حاوی اسناد و مدارکی حقوقی است که بعد از جنگ‬            ‫اقتصادی افراد ستمدیده به ویژه طبقات کارگری و محروم‬
‫همین دلیل کشورهای لیبرال دمکراسی مدافعان اصلی آن‬           ‫جهانی دوم به وجود آمده و مورد شناسایی رسمی جهانی‬
‫هستند‪ .‬از آنجا که این گفتمان فراخوانی است به رهایی‬         ‫قرار گرفته است‪ .‬این گفتمان با صدور اعلامیه جهانی حقوق‬                                            ‫است‪ .‬ا‬
‫آحاد انسانی از استبداد سیاسی‪ ،‬به خوبی توان جذب مردم‬        ‫بشر پا به عرصه ظهور نهاده و سپس با اسناد حقوقی دیگری‬       ‫دامه همین سنت لیبرال اجتماعی است که راه را برای‬
‫جوامع غیرلیبرال را داشته و به عنوان گفتمانی جهانشمول‬       ‫شامل میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی[‪ ]۱۸‬و نیز‬           ‫سیاستهای اصلاح اقتصادی و رفاه اجتماعی کینزی[‪]۱۱‬‬
                                                           ‫میثاق بینالمللی حقوق اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی[‪]۱۹‬‬         ‫در سالهای پس از جنگ جهانی دوم هموار ساخت‪ .‬این‬
    ‫در سراسر جهان با استقبال عمومی همراه شده است‪.‬‬          ‫تکمیل شده است‪ .‬این مجموعه اسناد بینالمللی حقوق بشر‬         ‫نگرش اصلاحگرایانهی متمایل به اصول سیاسی و اقتصاد ِی‬
‫سند دیگر‪ ،‬منشور بینالمللی حقوق بشر‪ ،‬یعنی میثاق‬             ‫به «منشور بینالمللی حقوق بشر»[‪ ]۲۰‬معروف است‪ .‬به‬            ‫سوسیالیس ِم غیرمارکسیستی مورد تایید دولت آمریکا در‬
‫بینالمللی حقوق اقتصادی‪ ،‬اجتماعی و فرهنگی است‬               ‫تدریج و بنا بر تحولات جامعه بینالمللی‪ ،‬اسناد حقوقی‬         ‫دوران بعد از جنگ دوم جهانی با هدف احیای اقتصادی و‬
‫که متاثر از نظریههای سوسیالیستی (ولی نه ضرورتا‬             ‫دیگری نیز پا به عرصه ظهور گذاشتند به گونهای که امروزه‬      ‫اصلاحات اجتماعی قرار گرفت‪ .‬علاوه بر این‪ ،‬سیاستهای‬
‫مارکسیستی) است و به نسل دوم حقوق بشر هم موسوم‬              ‫این گفتمان را به عنوان آیینی جهانی نمایندگی میکنند‪.‬‬        ‫مشابه حمایت اجتماعی در کشورهای حوزه اسکاندیناوی‪،‬‬
‫است‪ ،‬چالشگر عمده جریان اصلی حقوق بشر به شمار‬                                                                          ‫آلمان و نیز تا حدودی در کانادا دنبال شد‪ .‬جریان اول‪ ،‬یعنی‬
‫میرود‪ .‬چالش متقابل این دو جریان عمده فلسفی و‬                           ‫مهمترین این اسناد شامل موارد زیر است‪:‬‬          ‫نولیبرالیسم‪ ،‬با اصرار بر مفهوم آزادیهای منفی به دفاع‬
‫حقوقی مرتبط با حقوق بشر تاثیر زیادی بهویژه بر روابط‬        ‫مقاولهنامه حذف همه اشکال تبعیض علیه زنان در سال‬            ‫از نظریه عدم مداخله دولت در امور اقتصادی پرداخته و‬
‫میان کشورهای در حال توسعه و توسعهیافته نیز داشته‬                                                                      ‫هوادار نظام بازار آزاد و بهواسطه آن سرمایهداری جهانی‬
‫است‪ .‬لازم به یادآوری است که چالشهای مطروحه در قبال‬                                                ‫‪۱۹۷۹‬‬                ‫باقی ماند‪ .‬ادامه تکمیلی این جریان است که فلسفه‬
‫جریان اصلی فقط محدود به گفتمان سوسیالیستی نسل‬              ‫مقاولهنامه علیه شکنجه و سایر رفتارها یا مجازاتهای‬          ‫اختیارگرایی[‪ ]۱۲‬قراردادی به زعامت رابرت نوزیک[‪]۱۳‬‬
‫دوم نیست‪ ،‬بلکه آنگونه که توضیح داده خواهد شد‪ ،‬طیف‬                                                                     ‫و سپس در سالهای پایانی دهه ‪ ٨۰‬ظهور سرمایهداری‬
‫وسیعی از نظریهها و باورهای فرهنگی– هویتی را شامل‬                  ‫بیرحمانه‪ ،‬غیرانسانی یا تحقیرآمیز در سال ‪۱۹۸۴‬‬        ‫سلطهگر جهانی[‪ ]۱۴‬به رهبری محافظهکاران نوین و در‬
‫میشود که در قالب نسلهای سوم تا پنجم حقوق بشر‬                            ‫مقاولهنامه حقوق کودک در سال ‪۱۹۸۹‬‬              ‫نهایت همگرایی واشنگتن[‪ ]۱۵‬را بهدنبال آورد‪ .‬جریان متأخر‬
                                                                                                                      ‫مدافع اصلی نسل اول حقوق بشر است‪ ،‬در حالی که جریان‬
                                ‫عرضه شدهاند‪.‬‬               ‫مقاولهنامه حمایت از حقوق کلیه کارگران مهاجر و‬              ‫پیشین تاثیرگذار بر ظهور نسل دوم و تا حدود زیادی نسل‬
‫این پیچیدگیهای تاریخی‪ ،‬فلسفی‪ ،‬مفهومی و حقوقی‬                                 ‫اعضای خانواده آنها در سال ‪۱۹۹۰‬‬
‫پرسشهای بنیادینی را در مرکز گفتمان حقوق بشری قرار‬                                                                                           ‫سوم حقوق بشر بوده است‪.‬‬
‫میدهد‪ .‬به عنوان مثال آیا حقوق بشر تنها بر اساس مبانی‬       ‫مقاولهنامه حمایت از ناپدیدشگان اجباری در سال ‪۲۰۰۶‬‬          ‫از آنجا که هر دو جریان اصلی درواقع انشعاباتی در درون‬
‫و مفروضات فلسفی اروپامحور و فقط برای گروه خاصی‬               ‫مقاولهنامه حقوق افراد دارای معلولیت در سال ‪۲۰۰۶‬‬          ‫فلسفه لیبرال بودهاند‪ ،‬نباید آنان را با جریانات بنیادشکن‬
‫از انسانها که در مرزهای جغرافیایی مشخصی زندگی‬                                                                         ‫مارکسیستی یا دولتهای توسعه[‪]۱۶‬و یا حتی اقتصادهای‬
‫میکنند‪ ،‬تعریف شده و قابلیت الزام دارد‪ ،‬یا اینکه گفتمانی‬    ‫به همراه این اسناد بینالمللی‪ ۹ ،‬پروتکل اختیاری نیز به‬      ‫نوظهور و مبتنی بر اقتصاد بازار[‪ ]۱۷‬اشتباه گرفت‪ .‬نمودار‬
‫است که باید از محدودیتهای مفهومی نسل اول فراتر‬             ‫تصویب رسیده و مجموعه این اسناد را تکمیل کرده است‪.‬‬          ‫زیر جریانات اصلی فکری حقوق بشر در قرن نوزدهم را به‬
‫رفته و به نوعی تعریف شود که تمامی انسانها را در بافت‬       ‫نظر به اینکه جزییات دقیق همه این اسناد حقوقی در‬
‫واقعی فرهنگی و هویتی آنان خطاب قرار دهد؟ به عبارت‬          ‫تارنمای رسمیسازمان ملل متحد وجود دارد و یا به آسانی‬                                  ‫معرض نمایش میگذارد‪.‬‬
‫بهتر آیا گفتمان باید فقط محدود به حقوق مدنی و سیاسی‬        ‫میتوان آنها را در مجموعه اسناد حاضر در بسیاری از‬           ‫به هر حال‪ ،‬مدافعان نسل اول حقوق بشر چشم بر‬
‫باشد‪ ،‬یا اینکه انواع پیچیدهتر حقوق بشر را نیز در برگیرد؟‬   ‫نهادهای رسمیبینالمللی یافت و برای جلوگیری از اطاله‬         ‫نابرابریهای اجتماعی فرو بسته و از تصدیق حقوق برابری‬
                                                                                                                      ‫اقتصادی و اجتماعی روی بر میگردانند‪ .‬در عین حال‪ ،‬هم‬
  ‫‪economics is a theory that says the government‬‬                          ‫کلام از توضیح آنها خودداری میشود‪.‬‬           ‫به لحاظ تاریخی و هم از نقطه نظر سیاستهای معاصر‬
  ‫‪should increase demand to boost economic growth.‬‬         ‫دو سند حقوقی نخستین که از درون تحولات رهاییبخش‬             ‫جهانی‪ ،‬به منادیان و آمران اصلی استعمار و سرکوب ملل‬
  ‫‪Keynesianism is an interventionist approach in‬‬                                                                      ‫غیراروپایی تبدیل میشوند‪ .‬با توجه به این پیشزمینههاست‬
  ‫‪political economy‬‬                                         ‫*دکتر محمود مسائلی استاد بازنشسته روابط و حقوق‬            ‫که نظریهپردازی حقوق بشر را باید در مجموعهای از امیدها‬
  ‫‪]۱۲[ Libertarianism or libertarian philosophy‬‬             ‫بینالملل‪ ،‬دانشگاههای آتاوا و کارلتون و دبیرکل اندیشکده‬    ‫و هراسها‪ ،‬ابعاد متضاد انساندوستانه و سرکوبگرایانه‪،‬‬
  ‫‪]۱۳[ Robert Nozick )۲۰۰۲-۱۹۳۸(, American‬‬                  ‫بینالمللی نظریههای بدیل با مقام مشورتی دائم نزد ملل متحد‬  ‫توسعه اندیشههای جهانشمول ولی آمیخته با سرمایهداری‬
  ‫‪philosopher, best known for his rigorous defense of‬‬
  ‫‪libertarianism in his first major work, Anarchy, State,‬‬   ‫‪]۱[ Universal Declaration of Human Rights adopted‬‬                  ‫سودپرستانه جهانی مورد نظر و توجه قرار داد‪.‬‬
  ‫(‪and Utopia )۱۹۷۴‬‬                                         ‫‪by the General Assembly of the United Nations on‬‬          ‫دوره سومی را هم باید در ادامه سیر تکوین حقوق بشر‬
  ‫‪]۱۴[ Neoliberal global capitalism‬‬                         ‫‪the ۱۰th of December of ۱۹۴۸.‬‬                             ‫در نظر گرفت که بهموجب آن نظریه حقوق بشر از یکسو‬
  ‫‪]۱۵[ Washington Consensus‬‬                                 ‫”‪]۲[ Renaissance is a French word meaning “rebirth.‬‬       ‫از ابعاد و ویژگیهای فلسفی اروپایی خود فراتر رفته و‬
  ‫‪]۱۶[ The Developmental State is a term coined by‬‬          ‫‪It refers to a period in European civilization that was‬‬   ‫تبدیل به گفتمانی جهانی میشود‪ .‬از دیگرسو‪ ،‬حقوق بشر‬
  ‫‪Chalmers Johnson that is used to describe states‬‬          ‫‪marked by a revival of Classical learning and wisdom.‬‬     ‫به سمت نهادینه شدن گفتمان گراییده و ابعاد ضمانت‬
  ‫‪which follow a particular model of economic‬‬               ‫‪]۳[ Religious conformity‬‬
  ‫‪planning and management‬‬                                   ‫?‪]۴[ Kant, I. )۱۷۸۴(. What is Enlightenment‬‬                          ‫اجرایی در حیطه بینالمللی به خود میگیرد‪.‬‬
  ‫‪]۱۷[ Mixed Economies, or Emerging Market‬‬                  ‫‪]۵[ Carl Menger )۱۹۲۱-۱۸۴۰(, the founder of the‬‬           ‫فهم متعارف از حقوق بشر یا گفتمان حقوق بشر جاری‪،‬‬
  ‫‪Economies is a system that combines characteristics‬‬       ‫‪Austrian School of Economics, is one of the pioneers‬‬      ‫دربرگیرنده مفاهیم و نظریههای حقوق بشری این دوره‬
  ‫‪of market, command and traditional economies‬‬              ‫‪of modern economics with the ۱۸۷۱ publication of‬‬          ‫سوم است‪ .‬بنابراین ضروری است که سیر تکوین گفتمان‬
  ‫‪]۱۸[ International Covenant on Civil and Political‬‬        ‫‪his classic work, Principles of Economics‬‬                 ‫حقوق بشر از دگرگونی از آرمانهای فلسفی به نظریهشدن‬
  ‫‪Rights, adopted by United Nations General‬‬                 ‫‪]۶[ Ludwig von Mises )۱۸۷۳-۱۸۸۱( was an economist‬‬         ‫و سپس تبدیل آن به گفتمانی به لحاظ بینالمللی نهادینه‬
  ‫‪Assembly Resolution ۲۲۰۰A )XXI( on ۱۶ December‬‬            ‫‪of the Austrian school of Economics, who argued for‬‬
  ‫‪۱۹۶۶, and came in force from ۲۳ March ۱۹۷۶‬‬                ‫‪free markets and against socialism, interventionism,‬‬                            ‫شده مورد مطالعه قرار گیرد‪.‬‬
  ‫‪]۱۹[ International Covenant on Economic, Social‬‬           ‫‪and government manipulation of money‬‬                      ‫دوره چهارمی را نیز میتوان به اختصار معرفی کرد که‬
  ‫‪and Cultural Rights, adopted by the United Nations‬‬        ‫‪]۷[Thomas Hill Green )۸۲-۱۸۳۶(, an English‬‬
  ‫‪General Assembly on ۱۶ December ۱۹۶۶ through‬‬              ‫‪philosopher,politicalradicalandtemperancereformer,‬‬
  ‫‪GA. Resolution ۲۲۰۰A )XXI(, and came in force‬‬             ‫‪and a member of the British idealism movement‬‬
  ‫‪from ۳ January ۱۹۷۶‬‬                                       ‫[‪ ]۸‬به فصل ششم از جلد دوم کتاب حقوق بشر با عنوان‬
  ‫‪]۲۰[ International Bill of Human Rights‬‬
  ‫‪]۲۱[ The mainstream human right discourse‬‬                           ‫حقوق بشر و مفهوم خیر عمومیمراجعه نمایید‬

                                                            ‫‪]۹[ Negative freedom‬‬
                                                            ‫‪]۱۰[ Positive freedom‬‬
                                                            ‫‪]۱۱[ Founded and developed by the British economist‬‬
                                                            ‫‪John Maynard Keynes in the ۱۹۳۰s, Keynesian‬‬
   14   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24