Page 37 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۱ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌۳‌‌‌۷‬شماره‌‪18۹۷‬‬ ‫از جمله تفاوتهای میان دو مصرع‪ .‬میبینیم نیما‬
‫جمعه ‪ ۲۹‬سپتامبر تا پنجشنبه ‪ ۵‬اکتبر ‪۲0۲۳‬‬ ‫یوشیج گرامر «شکلی» و «جسمی» را (که البته واژههایی‬
‫است که من به کار میبرم) به چالش میکشد‪ .‬نیما‬
‫جهان هستی و تلسکوپها در سخنرانی پروفسور بهرام مبشر؛‬ ‫میگوید لازم نیست ما قوانین شعر کلاسیک نهادینه شده‬
‫را حتماً به کار ببریم‪ .‬در اشعار نیما مصرعهایی هست با‬
‫کدامیک اول به وجود آمده‪ :‬جهان هستی یا فیزیک؟‬ ‫تعداد کلمات بسیار متفاوت‪ .‬مثل ًآ یک مصرع از ‪ ۵-۶‬کلمه‬
‫تشکیل شده ولی دومی فقط از دو کلمه‪ .‬وزن شعر نیمایی‬
‫تلسکوپ جیمز وب‬ ‫هم شکل مشخصی دارد مثلا قافیه در شعر او خیلی جاها‬

‫پروفسور بهرام مبشر‬ ‫اصل ًا وجود ندارد‪.‬‬
‫ولی یک «گرامر» دیگر هم در شعر هست که به ما کمک‬
‫درجهی فوق لیسانس مهندسی آبتوالکترونیک و دیپلم‬ ‫=پروفسور بهرام مبشر نمایندهی سازمان فضایی اروپا‬ ‫میکند کار دیگری را که نیما کرده است بهتر دریابیم‪.‬‬
‫مهندسی مایکرو ویو از دانشگاه لندن و دریافت فوق دکترا‬ ‫در ناسا و همچنین در تشکیلات تلکسوپ فضایی هابل‬ ‫اینجا باید از گرامر ذهنی شعر سخن بگوییم‪ .‬این گرامر بر‬
‫از امپریال کالج تا قبل از مهاجرتش به آمریکا مدت ‪ ۸‬سال‬ ‫است‪ .‬وی از جرگهی دانشمندان مسئول آشکار ساختن تحول‬ ‫میگردد به شیوه تفکر شاعر در شعر و شگردهای او برای‬
‫در همان دانشگاه تدریس و تحقیق کرده است‪ .‬در آمریکا‬ ‫کیهان‪ ،‬به خصوص کهکشانها و انرژی تاریک و منشاء آن‬
‫کار خود را در سازمان فضایی ناسا شروع کرد‪ .‬از چند سال‬ ‫و آگاهی یافتن از جایگاه انسان در جهان هستی و آیندهی‬ ‫ایجاد معنی در ذهن خواننده‪.‬‬
‫پیش هم در موسسهی تلسکوپ فضایی «هابل» مشغول‬ ‫بشریت است که مهمترین پرسشهای کیهانشناسی امروز‬ ‫ما اینجا از مسئلهی ادراک صحبت میکنیم‪ .‬یعنی ادراک‬
‫فعالیت است‪ .‬وی اخیرا همکاری با پروژه تلسکوب جیمز‬ ‫خواننده از شعری که میخواند یا میشنود یا میبیند‪ .‬مثلا‬
‫وب را شروع کرده است‪ .‬پروفسور مبشر نمایندهی سازمان‬ ‫را تشکیل میدهند‪.‬‬ ‫ما زیبایی را درک میکنیم ولی حتی با قویترین خطکش‬
‫فضایی اروپا در ناسا و همچنین در تشکیلات تلکسوپ‬ ‫=«در تصاویری که توسط تلسکوپ جیمز وب از اعماق‬ ‫اتمی دنیا هم نمیتوانیم آن را اندازه بگیریم چرا که زیبایی نه‬
‫فضایی هابل است‪ .‬وی از جرگهی دانشمندان مسئول‬ ‫جهان هستی گرفته شده ما نقاط نورانیای میبینیم که‬ ‫طول دارد نه ارتفاع و نه عرض‪ .‬ما یک چیز زیبا را میتوانیم‬
‫آشکار ساختن تحول کیهان‪ ،‬به خصوص کهکشانها و انرژی‬ ‫هرکدام از آنها یک کهکشان هستند‪ .‬ما میدانیم در هر‬ ‫لمس و حس کنیم‪ .‬اما زیبایی را نمیتوانیم لمس کنیم‪ .‬این‬
‫تاریک و منشاء آن و آگاهی یافتن از جایگاه انسان در جهان‬ ‫کهکشان ‪۱۰۰‬هزار میلیون ستاره هست‪ .‬تصاویر جیمر وب‬ ‫یک مفهوم است‪ .‬فقط میتوانیم آن را درک کنیم‪ .‬میتوان‬
‫هستی و آیندهی بشریت است که مهمترین پرسشهای‬ ‫‪ ۹‬برابر عمیقتر از تصاویری هستند که هابل در اختیار ما‬ ‫گفت کار اساسی نیما در این بخش از گرامر شعر است‪،‬‬
‫کیهانشناسی امروز را تشکیل میدهند‪ .‬پروفسور مبشر‬ ‫گذاشته و این تلکسوپ توانسته تصاویری را ثبت کند که‬ ‫یعنی راهگشایی برای ادراکی نو از شعر در ذهن خواننده‪.‬‬
‫دارای شهرت بینالمللی در علم ستارهشناسی است و مقالات‬ ‫نور آنها ‪ ۲/۱۲‬میلیارد سال طول کشیده به دست ما برسد‪.‬‬ ‫برای این کار نیما دو پروژهی اساسی را پیاده کرده است‪.‬‬
‫متعددی در نشریات علمی منتشر کرده است‪ .‬او چندیست‬ ‫ما وقتی به این تصاویر نگاه میکنیم درواقع به گذشتههای‬ ‫یکی دور ریختن حرفهای پیش پا افتادهای که شعر فارسی‬
‫که در دانشگاه کالیفرنیا واحد «ریورساید» به عنوان استاد‬ ‫بسیار دور نگاه میکنیم و ستارگان و کهکشانهایی را‬ ‫قرنهای متمادی با آنها کلنجار رفته است‪ .‬مانند «پیچش در‬
‫زلف یار» و یا «گذر از کوی دلبر» ونظایر آن‪ .‬مثلا در این‬
‫فیزیک و کیهانشناسی تدریس میکند‪.‬‬ ‫میبینیم که امروز اساساً وجود ندارند‪».‬‬ ‫اشعار کلیشهای درکی که از زن به خواننده داده میشود در‬
‫پروفسور بهرام مبشر در ابتدای سخنانش گفت که‬ ‫=«در طول عمر نسل حاضر ‪ ،‬انسان به آنجا خواهید‬ ‫حد یک «شیء» است و در آن خبری از فکر زن‪ ،‬احساس‬
‫میخواهد وقتی حاضران این نشست امروز به خانه‬ ‫رسید که حیات را در سیارات دیگر کشف کند البته نه‬ ‫زن‪ ،‬نگاه زن و دیدگاه زن به عنوان یک هویت نیست‪ .‬اما‬
‫برمیگردند یا متقاعد شده باشند یا اینکه گیج و مبهوت‪.‬‬ ‫نیما این شیوه سخنگویی را کنار میگذارد و شعر ایران را از‬
‫او گفت پرسشهایی را که امشب مطرح میکند نسلهای‬ ‫حیاتی شبیه حیات ما‪».‬‬ ‫سنتپرستی آزاد میکند تا در خور انسانی باشد که آزادانه‬
‫در پی درک واقعیت در شرایط امروز است‪ .‬یعنی وقتی‬
‫گذشته نیز از خود پرسیدهاند‪:‬‬ ‫چندی پیش در کتابخانه مطالعات ایرانی پروفسور بهرام‬ ‫نیما از عشاق صحبت میکند از احساسات آنها نسبت به‬
‫‪-۱‬چقدر طول کشید تا به اینجا رسیدیم؟‬ ‫یکدیگر و از ارتباط ارگانیک بین آن دو نفر صحبت میکند‪.‬‬
‫‪-۲‬چقدر امروز از جهان هستی میدانیم؟‬ ‫مبشر درباره موضوع شناخت اسرار کائنات و تلسکوپ‬ ‫تمام ه ّم و غم نیما یوشیج همین بود که شعر فارسی را از‬
‫قید مفاهیم کهنه ذهنی که قرنها بر آن حاکم بوده رها‬
‫‪-۳‬چطور به اینجا رسیدیم؟‬ ‫فضایی جیمز وب سخنرانی داشت که مورد استقبال فراوان‬
‫‪ -۴‬از اینجا به کجا میرویم و چه چالشهایی پیش روی‬ ‫کند‪ .‬یعنی گرامر ذهنی شعر را هم عوض کند‪.‬‬
‫قرار گرفت‪ .‬در ابتدای برنامه دکتر نامدار بقایی یزدی مسئول‬ ‫=غیر از نیما در این دوره ما دیگر از چه شعرایی در این‬
‫ما قرار دارند؟‬
‫سخنران گفت که او روی پرسشهای اول و چهارم تمرکز‬ ‫برنامههای فرهنگی کتابخانه مطالعات ایرانی در لندن‬ ‫دوره میتوانیم سخن بگوییم؟‬
‫بیشتری خواهد داشت‪ .‬سپس ادامه داد که ایزاک نیوتن گفته‬ ‫‪-‬من شاعران این دوره ‪ ۱۲‬ساله را به دو گروه تقسیم‬
‫نکاتی از بیوگرافی پروفسور مبشر را برای حاضران ارائه داد‪.‬‬ ‫کردهام‪ .‬در گروه اول از شاعرانی مانند فریدون توللی‪،‬‬
‫است که اگر من میتوانم دوردستها را ببینم چون‬ ‫منوچهر شیبانی‪ ،‬نصرت رحمانی‪ ،‬سیاوش کسرایی و هوشنگ‬
‫پروفسورمبشر متولد ‪ ۱۳۳۷‬تهران و فارغالتحصیل رشته‬ ‫ابتهاج میتوانیم نام ببریم‪ .‬دلیل اینکه من همهی این‬
‫شاعران را در یک جرگه قرار دادهام نوع کارشان در آن دوره‬
‫ریاضی از دبیرستان البرز است و لیسانس خود را در رشته‬ ‫است‪ ،‬که صرفا تقلیدی است از گرامر جسمی شعر نیما‪،‬‬
‫مثلا استفاده آنها از مصرعهای ناهمسان یا رها کردن قافیه‬
‫فیزیک در ایران دریافت کرده و سپس مدارج فوق لیسانس‬
‫در شعر‪.‬‬
‫و دکترای خود را در در رشته کیهانشناسی مشاهداتی از‬ ‫گروه دیگری از شعرای ما در این دوره کسانی بودند مانند‬
‫احمد شاملو‪ ،‬مهدی اخوان ثالث و فروغ فرخزاد که این‬
‫دانشگاه «دارم» بریتانیا دریافت کرد‪ .‬وی بعد از دریافت‬ ‫آخری خود محصولی از همین دوره بود هرچند که در‬
‫آن زمان طبعا کارهای ابتداییتری ارائه داده بود‪ .‬ولی ما‬
‫میبینیم که حتی در همان زمان هم شعر موزون فرخزاد‬
‫چقدر متفاوت از شعر موزون امثال فریدون توللی است‪.‬‬
‫سهراب سپهری را هم باید شاعری بشناسیم که کار شعری‬
‫خودش را در این دوره شروع کرده‪ .‬البته نادر نادر پور هم‬
‫هست که در بعضی کارهای آن زمانش به گروه اول نزدیک‬

‫است و در برخی دیگر به گروه دوم‪.‬‬