در حالی که هنوز مهرماه به پایان نرسیده و پس از تنها سه هفته از پایان جیرهبندی تابستانی برق، مقامات از احتمال بازگشت خاموشیها به علت تداوم بحران انرژی میگویند. سخنگوی دولت گفته مسعود پزشکیان تأکید کرده برق و گاز صنایع قطع نشود اما یک عضو هیئت رئیسه با توضیح وضعیت کمبود سوخت و انرژی از بازگشت خاموشیها در زمستان سخن گفته است.
فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت روز گذشته در جمع خبرنگاران گفت «رئیس جمهوری تأکید کرده اولویت ما بر این است که برق و گاز صنایع قطع نشود. درست است که در شرایط ناترازی قرار داریم اما اولویت دولت این است که بنگاهها و کسبوکارهای ما پابرجا باشند.»
وی افزود «حجم وسیعی از شاغلان در صنعت در بنگاههای کوچک و متوسط فعالیت میکنند و هر اقدام دولت در راستای حفظ اشتغال پایدار و پایداری اشتغال است تا بیکار کمتری در جامعه وجود داشته باشد.»
این سخنان در حالی مطرح شد که فرهاد شهرکی عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اعلام کرده از دو ماه دیگر جیرهبندی برق دوباره بازخواهد گشت: «با وجود اینکه ذخایر نفتگاز تقریباً دو برابر سال گذشته افزایش یافته است، اما با توجه به محدودیت در مصرف نفتکوره به دلایل زیستمحیطی و خط قرمزی که در رابطه با عدم قطع گاز منازل داریم، به نظر من از ماه دی مجدداً شاهد خاموشیها خواهیم بود.»
فرهاد شهرکی گفته میان دولت و مجلس شورای اسلامی برای اجرای تعهدات برنامه هفتم توسعه اختلافاتی بر سر راندمان نیروگاهها و کاهش سقف رشد اقتصادی وجود دارد.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی افزوده «در برنامه هفتم مقرر شده است که نیروگاههای نصب شده باید حداقل راندمان ۵۵ درصدی داشته باشند، اما وزارت نیرو در مکاتبات خود اعلام کرده است که به دلیل تحریمها و مسائل هزینهای، این هدف غیرممکن بوده و درخواست بازنگری برای کاهش سقف راندمان به ۵۰ درصد را مطرح کرده است.»
با اینکه ایران از جمله کشورهای دارنده بزرگترین ذخائر گاز و نفت در جهان است اما طی سالهای گذشته ناتوانی حکومت در تأمین پایدار انرژی بحران زیادی را برای بخشهای مختلف اقتصاد ایجاد کرده است. در حالی که طی سالهای گذشته صنایع با جیرهبندی گاز و برق روبرو بودهاند، امسال کمبود انرژی و آب سبب جیرهبندی گسترده آنها در بخش خانگی هم شد و در بهار و تابستان شهروندان با ساعتها قطع برق و آب روبرو بودند.
در همین رابطه وبسایت «تجارت نیوز» گزارش داده «ایران در سالهای اخیر با وجود ظرفیت اسمی حدود ۹۰ هزار مگاوات تولید برق، عملا با ظرفیت ۶۰ هزار مگاواتی فعالیت کرده است و با توجه به مصرف ۸۰ هزار مگاواتی در زمان پیک مصرف با ناترازی حدود ۲۰ هزار مگاواتی روبهرو است.باید گفت راندمان پایین نیروگاهها و رشد ناکافی ظرفیت تولید نسبت به تقاضا باعث شده تا در پیک تابستان، صنایع در صف اول محدودیت مصرف قرار گیرند.»
این گزارش افزوده «سیاست وزارت نیرو طی سالهای گذشته بطور عمده بر مدیریت تقاضا متمرکز بوده؛ بهگونهای که بخش صنعت بهصورت دورهای از مدار خارج میشود تا برق خانگی پایدار بماند. این رویکرد گرچه از منظر اجتماعی قابل توجیه است، اما در سطح اقتصادی، زیانهای سنگینی برای واحدهای تولیدی بهویژه در صنایع فولاد، سیمان، آلومینیوم و پتروشیمی به همراه داشته است.»
در مقابل، در زمستان نیز با افت فشار گاز و محدودیت عرضه، همان صنایع با قطعی گاز مواجه میشوند و باید از سوخت مایع استفاده کنند؛ سوختی که هم گرانتر است و هم موجب استهلاک بیشتر تجهیزات میشود. به این ترتیب، ترکیبی از قطعیها در تابستان و زمستان شکل گرفته که عملا بهرهوری صنعتی را کاهش داده و هزینه تولید را بالا برده است.
«تجارت نیوز» نیز تأکید کرده که «در چنین شرایطی گر چه ممکن است با افزایش ذخایر سوخت نیروگاهی در فصول سرد سال، مساله خاموشیها کاهش یابد و زیان صنایع از محل قطعی برق کم شود، اما مساله قطعی گاز در زمستان همچنان روی میز قرار دارد.»
کارشناسان تأکید دارند مشکل اصلی در چرخه معیوب بحران کمبود انرژی، نه کمبود منابع انرژی، بلکه ضعف در توسعه زیرساختها و ناهماهنگی میان نهادهای سیاستگذار است. در حالی که کشور طی دو دهه گذشته بطور مستمر با رشد تقاضا مواجه بوده، سرمایهگذاری در نیروگاههای جدید، خطوط انتقال و تاسیسات ذخیرهسازی انرژی متناسب با این رشد نبوده است.
عدم توجه جمهوری اسلامی به سرمایهگذاری و توسعه صنعت نفت و گاز فاجعهبار است. در حالی که در حال حاضر کسری گاز در کشور ۳۰۰ میلیون مترمکعب اعلام شده که آمارها نشان میدهد بخشی قابل توجهی از گاز تولیدی نیز در چرخه تولید و توزیع هدر میرود.
۱۲ میلیارد دلار اتلاف گاز در ایران؛ معادل نیمی از کل اقتصاد ارمنستان!
مرکز دادههای باز ایران هفته گذشته در گزارشی با استناد به آمارهای بانک جهانی و آژانس بینالمللی انرژی نوشته روزانه حدود ۸۶ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در ایران در مراحل تولید، انتقال و توزیع هدر میرود.
این رقم معادل روزانه ۵۵۰ هزار بشکه نفت خام و بیش از یک سوم میزان نفت پیشبینی شده برای صادرات در لایحه بودجه ۱۴۰۴ است. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۴، صادرات روزانه نفت خام و میعانات گازی ۱/۳ میلیون بشکه با قیمت هر بشکه ۶۳ دلار پیشبینی شده بود.
«دادههای باز ایران» نوشته بنا بر دادههای بانک جهانی، ایران سال گذشته بطور متوسط روزانه ۶۳ میلیون مترمکعب گاز استخراجشده از میادین نفتی را به دلیل نبود تجهیزات جمعآوری، در همان مرحله تولید سوزانده است؛ رقمی معادل ۴۳ درصد متوسط مصرف روزانه گاز ترکیه در ۲۰۲۴!
ایران از نظر مشعلسوزی گاز، پس از روسیه در جایگاه دوم جهان است و حجم مشعلسوزی در یک دهه گذشته دو برابر شده است.
تبعات ضد محیط زیست مشعلسوزی نیز بسیار سنگین است بطوری که در سال گذشته همین بخش به تنهایی باعث انتشار ۴۱ میلیون تن گازهای سمی گلخانهای (دیاکسید کربن و غیره) در کشور شده است.
آژانس بینالمللی انرژی نیز میگوید روزانه حدود ۲۳ میلیون مترمکعب متان (گاز طبیعی) از تاسیسات نفت و گاز ایران نشت میکند.
مجموع مشعلسوزی و نشت متان در ایران معادل ۴۰ درصد از مصرف گاز کل خانوارها است. ارزش سالانه این میزان از تلفات گاز در بازارهای جهانی معادل ۱۲ میلیارد دلار یا تقریباً نصف اقتصاد ارمنستان است.
طبق آمار رسمی وزارت نیرو، سالانه بیش از ۹۰ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و سوختهای مایع در نیروگاههای کشور برای تولید برق مصرف میشود؛ معادل مصرف روزانه ۱/۵۵ میلیون بشکه نفت خام. اما راندمان متوسط نیروگاههای حرارتی ایران تنها ۳۹ درصد است؛ در حالی که در نیروگاههای مدرن این رقم ۵۰ تا ۶۰ درصد است.
علاوه بر این، حدود ۱۳ درصد برق تولیدی کشور -معادل ۴۰ تراواتساعت در سال- در مسیر انتقال و توزیع تلف میشود. این میزان اتلاف معادل مصرف برق ۴۰ درصد از کل خانوارهای ایرانی یا روزانه ۶۵ هزار بشکه نفت است. ارزش سالانه این میزان از تلفات برق در شبکه فرسوده انتقال و توزیع برق ایران، حدود ۳/۵ میلیارد دلار است.
