اداره میراث فرهنگی استان فارس در اقدامی عجیب با ادعای «مرمت» بازار وکیل شیراز، سقف این بنای قدیمی و تاریخی را با ایزوگام پوشانده است!
در روزهای گذشته تصویری از سقف ایزوگام شده بازار وکیل شیراز مورد توجه شهروندان و کارشناسان میراث فرهنگی قرار گرفت موجی از انتقادها را در پی داشت.
خبرگزاری «ایرنا» نوشته بازار وکیل، میراث به یادگار مانده از دوران زندیه و زمانی که شیراز پایتخت ایران بود، همچنان محل داد و ستد مردم و بازاریان است اما طی سال‌های گذشته، همواره سخنانی درباره پایان تلخ فعالیت و نابودی این بازار و بازارهای تاریخی مشابه در پی رخدادی غیرمترقبه و یا بی‌توجهی نسبت به بهسازی و مرمت آن مطرح بوده است.
محمدحسن محبعلی فعال میراث فرهنگی و پیشکسوت مرمت در ایران به خبرگزاری «ایرنا» گفته ایزوگام روی سطوح شیب‌دار و همچنین سطوح مسطح بیشتر از ۱۰ سال دوام نمی‌آورد و حتی شرکت ایزوگام محصول را در سطح صاف ۱۰ سال ضمانت می‌کند و معتقد است بعد از گذشت یک دهه دوباره باید ایزوگام‌ها تجدید شود.
محمد حسن محبعلی افزوده «متأسفانه وضعیت بدنه کارشناسی میراث‌فرهنگی خوب نیست و بدون آنکه کار کارشناسی اصولی صورت گیرد برخی پیمانکاران اقدام به مرمت در مهمترین بناهای تاریخی می‌کنند که نتیجه‌ای جز تخریب به‌دنبال ندارد.»
پس از موجی از انتقادها و ابراز نگرانی‌ها، مقامات میراث فرهنگی استان فارس به دفاع از اقدام خود پرداختند. افشین ابراهیمی سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان فارس گفته «یکی از مواردهای کاری در پنج قرارداد مذکور در بازار تاریخی وکیل شیراز جمع‌آوری عایق‌های رطوبتی فرسوده (ایزوگام) مربوط به ۲ تا سه دهه قبل و اجرای دوباره با همان عایق رطوبتی ایزوگام بوده است.»
سرپرست معاونت میراث فرهنگی استان فارس با ادعای قابل دفاع بودن ایزوگام کردن سقف بازار وکیل با دلایل واقع‌بینانه مدعی شد «از آخرین‌باری که بام بازار وکیل شیراز با ایزوگام پوشانده شده دست کم دو دهه می‌گذرد و در این فاصله هیچ عارضه‌ای که ناشی از کاربرد ایزوگام باشد، ملاحظه نشده است.»
او افزوده در تعدادی از بناهای موجود در مجموعه زندیه شیراز هم در دهه‌های گذشته از ایزوگام استفاده شده که با توجه به کیفیت مناسب اجرا، آسیبی به دنبال نداشته است. تهویه مناسب به واسطه وجود روزنه‌های متعدد در زیر طاق‌ها و نقاط مختلف راسته بازار، ماندگاری رطوبت و دم‌کردگی را به حداقل ممکن می‌رساند و به همان نسبت احتمال عوارض و آسیب‌های ناشی از مکث رطوبت را کاهش می‌دهد.
افشین ابراهیمی گفته در حین عملیات مرمتی این بازار تاریخی تعداد زیادی از روزنه‌هایی که تاکنون مسدود بوده‌اند، مجددا بازگشایی می‌شوند و این امر به تهویه بهتر و کامل تر بازار کمک شایانی می‌کند و در واقع عایق رطوبتی ایزوگام چنانچه به درستی اجرا شود این امکان را فراهم می‌سازد که دست کم برای یک دهه، بام در برابر برف و باران مصون بماند و مانع از سرایت رطوبت به بام بازار و همچنین سطح تزئینات شود.
اینهمه در حالیست که کارشناسان نظرات متفاوتی دارند. مهدی پارسایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر میراث فرهنگی اقدام اداره میراث فرهنگی فارس را «غیراصولی» و «نگران‌کننده» عنوان کرده است.
مهدی پارسایی گفته بناها و سازه‌های تاریخی ساخته‌شده با آجر، از فرایندی طبیعی برای دفع رطوبت برخوردار هستند اما استفاده از ایزوگام در این مسیر مانع ایجاد می‌کند و باعث تعریق و ایجاد رطوبت می‌شود؛ نتیجه؛ ایجاد شوره در آجرهای سقف و جداره‌های بنا.
مهدی پارسایی گفته اینگونه مرمت‌های غیراصولی و مقطعی پیش از این نیز انجام شده بود. برای مثال مرمت سقف بازار وکیل با ایزوگام در دوره‌های پیشین نیز سابقه دارد. مسئولان بعدی میراث منتقدان این اقدام بودند اما حالا خود آنها سقف را ایزوگام کرده‌اند. ضمن اینکه در آن زمان بنا بر صورت اضطراری مرمت شده بود اما در این مرحله کار در فرصت و با بودجه کافی انجام شده است و چنین اشتباهی از آنها پذیرفتنی نیست.»
او افزوده که «سقف داخلی بازار وکیل نیز به دلیل دوده‌گرفتگی پس از آتش‌سوزی به مرمت اصولی نیاز دارد اما شنیده می‌شود که این موضوع هم معطل دعوای حقوقی میان میراث و کسبه بازار با مالک مغازه‌ای مانده که منشاء آتش‌سوزی بوده است.»
این استاد دانشگاه در مورد رویش گیاه در میان آجرها نیز توضیح داده که «چنین اتفاقی از جمله آسیب‌های طبیعی است که در طول زمان به چنین بناهایی وارد می‌شود و مهم‌تر از هر مساله‌ای این است که بازار وکیل به تدوین یک طرح جامع مرمت نیاز دارد. این طرح باید انواع آسیب‌ها را شناسایی و برای برطرف کردن هر کدام از آنها، روشی اصولی را پیشنهاد کند.»
او ادامه افزوده «به نظر می‌رسد چنین طرحی برای بازار وکیل وجود ندارد و بدون آن مشکلات این بنای تاریخی رفع نمی‌شود؛ همه اقداماتی که تاکنون انجام شده است نیز مرمت‌های مقطعی بوده‌اند.»
مهدی پارسایی با اشاره به ادعاهای مطرح شده از سوی افشین ابراهیمی گفته «مسئولان میراث فارس به پشتوانه کدام پایش می‌گویند ایزوگام سقف بازار وکیل در این ۲۰ سال هیچ عارضه‌ای نداشته است؟»
او تأکید کرده که هیچ مستندنگاری دقیقی حتی در حد تهیه نقشه در مورد بازار وکیل وجود ندارد و در چنین شرایطی مسئولان نمی‌توانند مدعی باشند اقدامات پیشین تأثیر منفی بر این سازه نگذاشته است.
این استاد دانشگاه توضیح داده که «زمانی می‌توان چنین ادعایی کرد که وضعیت سازه، قبل و بعد از اجرا و در طول زمان بطور دقیق پایش شده باشد اما در مورد بازار وکیل چنین اقداماتی انجام نشده است.»
در سال‌های گذشته بی‌توجهی جمهوری اسلامی به بناهای تاریخی و حتی اثرها و بناهای ثبت جهانی شده سبب تخریب و از بین رفتن میراث تاریخی در ایران شده است.
در بسیاری موارد هم که پروژه‌های مرمت آثار و بناهای تاریخی انجام می‌شود، روند غیراصولی و غیرکارشناسی به تهدیدی جدید برای این بناها تبدیل شده است.
