Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و هشتم ـ شماره ۳۵۴ (دوره جديد
P. 12
ویژه نامه نوروز صفحه - Page 12 - 12شماره 1820
جمعه 27اسفندماه 1400تا 11فروردی نماه1401خورشیدی
گفتگوی اختصاصی با جرج سیسری کارگردان فیلم مستند «رازهای سطح»: پشت پردۀ انقلاب اسلامی ()11
مریم میرزاخانی بر سکوی پرتاب ایستاده بود نوشته :ایرج آری نپور (نوامبر -۲۰۱۲مارس -۲۰۱۳کیهان لندن)
=«رازهایسطح»نخستین این روزها مصادف است با دوران اوجگیری تظاهرات سیاسی و وقایعی که در داخل و خارج ایران به پیروزی
فیلم بلند مستند در مورد «انقلاب اسلامی» و رفتن شاه و آمدن خمینی منجر شد.در پانزدهم آبان 1357کابینۀ نظامی به ریاست ارتشبد
مریممیرزاخانیساختهجرج غلامرضاازهاریرویکارآمدوهمزمان،محمدرضاشاهدرپیامیاعلامداشتکهصدایانقلابمردمراشنیدهاست.
سیسری فیلمساز آمریکایی امروز ،همچنان این سؤال مطرح است که چه عواملی در «پیروزی انقلاب» و سقوط رژیم پادشاهی تأثیر
است که از ماه مارس ۲۰۲۲ اساسی داشت .مقالۀ تحقیقی ایرج آری نپور که در شمارۀ اخیر فصلنامۀ «ر هآورد» انتشار یافته است به طور
به مناسبت روز جهانی
زن در بیشتر شبکههای فشرده به این سؤال پاسخ م یدهد .در چند شماره م یخوانید.
تلویزیونی آمریکا پخش
تجربه کردن فرهنگ و تاریخ ریاضیات مابگوییدواینکهچطوربهفیلمسازی شد .این فیلم چشمانداز بی نالمللی وزارت امور خارجه دستور حکومت نیست و شاه رفتنی است سند شماره 13
مربوط به سا لهای اخیر فکر مرا به خود زیبایی بین ریاضیات و دادم شخصاً به «نوفل لو شاتو» برود و ما او را حمایت نخواهیم کرد و در شاه ،ژیسکاردستن،
علاقمند شدید؟ داستان زندگی انسانی مریم و با تشریفات رسمی مجدداً هشدار ادامه گفت :برقراری یک رژیم نظامی
مشغول کرد. -من در ۱۹۴۸از پدر و مادری مهاجر میرزاخانی از جمله مرگ بدهد که ما نمیتوانیم ادامۀ چنین در ایران پیشبینی میشود .برای خمینی
و مجار یتبار در آلمان به دنیا آمدم ناهنگام او بر اثر سرطان وضعی را بپذیریم .مراتب به آی تالله آلمان بهنمایندگی هلموت اشمیت
=دربینریاضیدانانبرجستهچطور و در سال ۱۹۵۱به آمریکا مهاجرت را به تصویر کشیده است. ابلاغ شد و رابط و نمایندۀ ایشان ( )Helmut Schmidtو برای ژیسکار دستن بهسبب پذیرایی
مریم میرزاخانی را انتخاب کردید؟ کردیم .من در کلیولند اوهایو و بوفالوی = جرج سیسری« :من فرانسه بهنمایندگی من ،این نظریه فرانسه از خمینی ،از سوی جمهوری
-بسیاری از فیلمها و ویدئوها در نیویورک بزرگ شدم تا اینکه به کالیفرنیا از مدال فیلدز میرزاخانی مجدداً قول همکاری داد. آمریکا غیرمترقبه و خیلی غافلگیرانه اسلامی «میهمان همیشگی ایران»
طول ۱۵سال گذشته نوعی همکاری برای رفتن به دانشگاه یو اس برکلی خبر داشتم .مدت کوتاهی معهذا دوشنبه بعد نوارهای کاست بود .در همان جلسه ،انگلیس و
با موسسه تحقیقاتی علوم ریاضی نقل مکان کردم .مدرک دانشگاهی را پس از دریافت این جایزه جدیدی با صدای خود آیتالله آمریکا هر دو متفقاً بهعنوان یک شناخته شده است.
( )MSRIدر برکلی بودند .البته من از در ارتباط با رشته تقابل ادیان دریافت ساخت این فیلم را به خود در تهران پخش شد که در آن از نیروی متحد و همفکر و همعقیده، روزنامه «توس» چاپ تهران در
مدال فیلدز میرزاخانی خبر داشتم .مدت کردم و سپس در سال ۱۹۷۲در دانشگاه وی پیشنهاد دادم ،اما مردم دعوت شده بود شاه را بهقتل شماره مورخ 23شهریور 1377خود
کوتاهی پس از دریافت این جایزه ساخت سن فرانسیسکو موفق به گرفتن مدرک میرزاخانی فرد محتاطی در برسانند .گفتم دیگر کافی است ،وزیر خواهان خروج شاه از ایران بودند. برابر با 14سپتامبر 1997بخش دوم
این فیلم را به خود وی پیشنهاد دادم، کارشناسی ارشد سینما شدم .بیشتر حریم خصوصیاش بود و کشور را به کاخ الیزه احضار کردم و انتشار مصاحبه با ژیسکاردستن مصاحبهای را که خبرنگار ویژه این
اما میرزاخانی فرد محتاطی در حریم مهارتهای حرفهای من به عنوان اشتیاقی برای این امر از طرف از او خواستم که موضوع را تحقیق در روزنامه توس (طوس) جنجال روزنامه با والری ژیسکاردستن رئیس
خصوص یاش بود و اشتیاقی برای این امر روزنامهنگار ،مصاحبهکننده ،نوشتن اووجودنداشت.ولیهمههمه کند و اگر اطلاعات دادهشده مورد بزرگی در ایران ب هراه انداخت .هیأت جمهوری پیشین فرانسه انجام داده
از طرف او وجود نداشت .ولی همه همه برای دیگران ،نوشتن کتاب و نقد فیلم چیز با مرگ او تغییر کرد». تأیید بود ،ترتیب عزیمت آیتالله نظارت بر مطبوعات توسط علی
چیز با مرگ او تغییر کرد .ما کار تولید سپری شده .در این میان ،جریان تولید = «میخواستم با این را از خاک فرانسه بدهد .من از او خامنهای و فرمانده سپاه پاسداران بود ،انتشار داد.
را در اوایل سال ۲۰۱۸آغاز کردیم و فیلم و نوشتن با فراز و نشیب همراه بود. فیلم یک بیو گر ا فی ا ز خواستم که مقدمات این امر را تا مورد تهدید قرار گرفت .این هیأت در این مصاحبه دو سؤال مهم
فیلم کامل شده برای اولین بار در مجمع این البته خوب هم بود چون م یتوانستم میرزاخانی ارائه کنم تا آخر هفته فراهم کند .من همچنین بهموجب ماده 27قانون مطبوعات از ژیسکاردستن بهعمل آمد که
گروهی سالانه ریاضیات ( )JMMدر از دنیای به شدت شلوغ و پرهیاهوی شاید نگرشی از شخصیت، از او خواستم که در اجرای این مصوب 28 /12 /1364مجلس جنجالی ب هپا کرد و توقیف سردبیر
فیلمسازی به خلوت آرام نویسندگی انگیز ههایش و عملکرد ذهنی و سه نفر دیگر از همکاران وی و
ژانویه ۲۰۲۰در دن ِور ارائه شد. گذر کنم .هنوز هم اغلب در این دو فضا او در مورد حوز ههای بسیار سرانجام تعطیل روزنامه را موجب
=آیا از ساختن فیلمی در مورد چال شبرانگیزریاضیاتایجاد
یک ریاضیدان ایرانی هدف خاصی را قرار م یگیرم. کند؛ کاری که او درواقع محمد رضا شاه پهلوی و والری ژیسکاردستن
=مطالعه شما در حوزه ادیان تا انجام م یداد .میرزاخانی بر
دنبال م یکردید؟ چه اندازه به شما در تولید فیلم سکوی پرتاب ایستاده بود؛ تصمیم بهترتیبی عمل کند که از شورای اسلامی مطالب مندرج در شد .سؤالها و جوابها چنین بود:
-م یخواستم با این فیلم یک بیوگرافی در جایگاهی که کمتر از ۱۰۰ مخاطرات احتمالی آن کاسته شود. شماره مورخ 23شهریور 1377 سؤال :در مسیر انقلاب 1979
از میرزاخانی ارائه کنم تا شاید نگرشی از کمک کرده؟ نفر م یتوانستند مقالات او را روز چهارشنبه وزیر کشور اقداماتی را روزنامه توس را اهانت به رهبر سابق ایران ،شما تمام مقدمات لازم را برای
شخصیت ،انگیزههایش و عملکرد ذهنی -این مطالعات در مورد ادیان ،فلسفه، بخوانند و آنها را درک کنند که برای انجام دستور به عمل آورده جمهوری اسلامی تشخیص داد و اقامت موقت امام خمینی در فرانسه
او در مورد حوزههای بسیار چال شبرانگیز ادبیات و تاریخ بعلاوه جامع هشناسی و اما همه از مرگ او به خاطر بود ،برای من تشریح کرد .عزیمت پروانۀ انتشار آن را لغو کرد .سردبیر ()Neauphle- Le Chateau
ریاضیات ایجاد کند؛ کاری که او درواقع انسا نشناسیبهمنثابتکردکهساخت توانایی و بینش او برای پیوند آیتالله از فرانسه برای سحرگاه روز و سه نفر از نویسندگان روزنامه نیز تدارک دیدید .آیا هیچ وقت در این
انجام م یداد .میرزاخانی بر سکوی پرتاب فیلم مستند بسیار ارزشمند است؛ دادن نقاطی که هیچ ارتباطی جمعه پیشبینی شده بود .قرار توقیف شدند (سردبیر این روزنامه باره قبلا با شاه صلاح و مصلحت یا
ایستادهبود؛درجایگاهیکهکمتراز۱۰۰ رشت هایکه همیشهبهآننزدیکبودهام. با هم نداشتند به شدت متاثر بر این بود که آیتالله به الجزایر ماشاءالله شم سالواعظین بود که قبلا
نفر م یتوانستند مقالات او را بخوانند و به عنوان یک انسا نشناس اجتماعی، شدند .من به عنوان کسی فرستاده شود ،زیر ا خود وی هم قبلا نیز توسط انصار حزبالله مضروب مشورت و هماهنگی کردید؟
آنها را درک کنند اما همه از مرگ او به فیلم مستند ،ابزاری ایدهآل برای مشاهده که ریاضیدان نیستم یک علاقمند بود که به این کشور برود. جواب :وقتی آی تالله خمینی به
خاطر توانایی و بینش او برای پیوند دادن است .بسیاری از فیلمسازان ،ب هخصوص چیز یاد گرفتم و آن اینکه آخرین اقدام احتیاطی که ضروری شده بود). فرانسه آمد ،بهخواست خود از عراق
نقاطی که هیچ ارتباطی با هم نداشتند به در حوزه مستندهای آموزشی تصور هیجا نانگیزترینپیشرف تها ب هنظر می رسید ،این بود که قبلا شاه با هواپیمای مسافری به پاریس آمد
شدت متاثر شدند .من به عنوان کسی م یکنند که در آثارشان باید همه چیز را در ریاضیات به شکلی را از این تصمیم خود آگاه کنم .من از سند شماره 14 و با پاسپورت معتبر ایرانی مسافرت
که ریاضیدان نیستم یک چیز یاد گرفتم توضیح دهند اما من در آثارم دوست دارم غیرمنتظره اغلب از سوی سفیرمان در تهران خواستم که روز تصمیم ژیسکاردستن میکرد .بهمحض ورود به فرودگاه،
و آن اینکه هیجا نانگیزترین پیشرف تها به سوژههایم اجازه دهم که خودشان افرادی کشف میشود که پنجشنبه شخصاً با شاه تماس بگیرد برای تبعید خمینی از تقاضای پناهندگی سیاسی کرد
درریاضیاتبهشکلیغیرمنتظرهاغلباز را و زندگی و عقایدشان را بیان کنند، اتصالات به ظاهر غیرمرتبط و برای پیشگیری از هر گونه خطر فرانسه به الجزایر و و ما هم به او دادیم .من از شاه
سوی افرادی کشف م یشود که اتصالات به این ترتیب بیننده م یتواند به سوژه را به یکدیگر پیوند م یزنند احتمالی برای اتباع فرانسه در ایران، دلیل مسافرت آی تالله خمینی را به
به ظاهر غیرمرتبط را به یکدیگر پیوند نزدی کترشودتااینکهماجراازطریقمن و سپس زمین ههای جدیدی مخالفت شاه با آن فرانسه جویا شدم ،از من خواست به
م یزنند و سپس زمین ههای جدیدی فیلتر شود یا یک مجری مشهور راوی خلق م یشود که سرآغازی وی را از تصمیم من مطلع سازد. او روادید بدهیم و مراتب امنیتی و
خلق م یشود که سرآغازی برای یک باشد؛ این موارد در فیل مهایم به ندرت برای یک گشایش است». تماس برقرار شد و نتیجۀ آن را بنا ب هنوشته کتاب «صد روز آخر» حفاظتی در مورد آی تالله خمینی را
دیده م یشود به ویژه اگر روایت بیرونی بیدرنگ به من اطلاع دادند .شاه (22آبان ـ 22بهمن )1357نوشتۀ از سوی دولت فرانسه تأمین کنیم.
گشایش است. وجود داشته باشد .رویکرد انسا نشناسی فیروزه نوردستروم -مریم میرزاخانی تشکر کرده و تصریح نموده بود که محمود طلوعی ،ازهاری در ملاقاتی با بلافاصله من سفیر خودم را در
=برای تهیه این مستند از چه اجتماعی به صورت نسبی از وقایع نابغهریاضیدانایرانی،نخستینزنجهان «اخراج آیتالله خمینی تصمیمی سفیر فرانسه در تهران ،به او گفت که ایران به حضور شاه فرستادم و از او
اطلاعات و منابعی استفاده کردید؟ خبری و گروههای مختلف اجتماعی بود که مدال «فیلدز» معتبرترین جایزه مربوط به فرانسه است و ایران هیچ اگر دولت فرانسه فعالی تهای آی تالله خواستم که نظر شاه را بپرسد و به
-من کامل ًا به ریاضیدانان و افرادی که منتج م یشود که این موضوع در اغلب ریاضی را در سال ۲۰۱۴دریافت کرد و گونه مسؤولیتی در این امر بر عهده خمینی را در پاریس محدود کند، من گزارش دهد .شاه برای من پیغام
مستقیم با میرزاخانی تماس داشتند فیل مهای من دیده م یشود .مثلا فیلم سه سال بعد در ۴۰سالگی بر اثر ابتلا نمیگیرد .اگر بعد از اجرای این در کاهش تشنجات داخلی ایران داد که کوچکترین مشکلی برای
اعتماد و تکیه کردم .از عکسها و «جایی که قلب پرسه م یزند» محصول به سرطان پستان در آمریکا درگذشت. تصمیم از وی در این باره سؤال شود، آیتالله خمینی بهوجود نیاوریم و
اسنادی که آنها به من دادند ،همچنین ۱۹۸۷فیلمی مربوط به زنی است که «رازهای سطح» نخستین فیلم بلند خواهد گفت که با این عمل موافق فوقالعاده مؤثر خواهد بود. حتی به سفیر من گفت :اگر دولت
صداهای ضبط شده ،فیلم دو سخنرانی رما نهای عاشقانه م ینویسد و م یخواند مستند در مورد مریم میرزاخانی ساخته نبوده است .من از پاسخ شاه مبهوت ژیسکاردستن رئیس جمهوری فرانسه مقدمات پذیرایی و آسایش
او ،ویدئویی که در زمان دریافت مدال یا «باشگاه پنجشنبه » محصول ۲۰۰۵ جرج سیسری فیلمساز آمریکایی است شدم .دلیل این رویۀ شاه چیست؟ آیا وقت فرانسه در شرح این ماجرا او را فراهم نکند ،او دولت فرانسه را
فیلدز دریافت کرده بود ،همچنین زندگی یک گروه مامور پلیس از سربازان که از ماه مارس ۲۰۲۲به مناسبت از وقوع انفجاری در تهران هراسان هرگز نخواهد بخشید .شاه معتقد
مصاحب ههایی با دانشجویانی که او را قدیمی جنگ جهانی دوم را به نمایش روز جهانی زن در بیشتر شبک ههای است و م یخواهد در این صورت از م ینویسد: بود هر برخورد ناشایست و گرفتاری
ملاقات نکرده بودند و تصاویری از ادای میگذارد که در اعتراضات رادیکال تلویزیونی آمریکا پخش شد .این فیلم خود سلب مسؤولیت کند؟ آیا او «من از وزیر کشور فرانسه خواستم برای آقای خمینی در فرانسه،
دانشجویی و ناآرام یهای دهه ۱۹۶۰ چش مانداززیباییبینریاضیاتوداستان م یخواهد مرا از این کار منصرف کند؟ مقررات اقامت اتباع خارجی را در بهشدت و ح ّدت ناآرام یهای داخلی
احترام به او در ایران. زندگی انسانی مریم میرزاخانی از جمله درهرحال این بهعهدۀ فرانسه فرانسه به آی تالله ابلاغ کند .فردای ایران کمک خواهد کرد.سؤال مهم
=آیا در مراحل ساخت فیلم موفق آمریکا حضور داشتند. مرگ ناهنگام او بر اثر سرطان را به نیست که بهتنهایی بار چنین آن روز ،وزیر کشور متذکر شد پیام دیگر مصاحبه مربوط به تصمیمات
شدید با خانواده مریم میرزاخانی هم -در سال ۱۹۸۸کار روی فیلمی تصویر کشیده است.به گفته کارگردان مسؤولیت خطیری را به دوش را به یکی از نزدیکان آیتالله ابلاغ کنفرانس عالی سران 4کشور در
را شروع کردم که از آن زمان مسیر «رازهای سطح» ،این فیلم ه ماکنون در بکشد .وزیر کشور را پای تلفن کرده و مخاطب او با اظهار تأسف از گوادلوپ ( )Guadeloupeبود.
تماس بگیرید؟ حرف های من تغییر کرد و یک دریچه ۷۰۲نوبت و ۳۴۴کانال در ۴۵ایالت میخواهم و به او میگویم :من آنچه رخ داده ،گفته است که از این ژیسکاردستن گفت :تنها کشوری که
-من فقط به همسر و دخترش برای من برای ورود به یک دنیای جواب شاه را گرفتم ،او نمیخواهد مقررات اطلاع نداشته و آیتالله بعد در این جلسه زنگ خاتمه حکومت
دسترسی داشتم ،والدین او برای حضور جدید باز کرد ،.فیلم « Nیک عدد آمریکا در حال پخش است. در این باره قبول مسؤولیت کند .او از این در چارچوب مقررات عمل شاه را بهصدا درآورد ،نمایندۀ دولت
است؛ یک پرتره از پل اردوس» محصول جرج پائول سیسری نویسنده، خواهد گفت که با اخراج آی تالله از خواهد کرد .من در نیمه ماه نوامبر آمریکا بود و معتقد بود وقت تغییر
در این فیلم شرکت نکردند. .۱۹۹۳پیش از ساخت این فیلم، تهی هکنندهوفیلمسازمستقلآمریکایی فرانسه موافقت نکرده است .باید کل (اواخر آبانماه )1357در کنفرانس رژیم در ایران است ،بهطوری که
= پس از انتشار فیلم با چه زندگینام ههای بسیار کمی در مورد که تا کنون تجربه ساخت بیش از ۳۰ این عملیات را لغوکنید .وزیر کشور مطبوعاتی معمول خود یادآوری همه ما متحیر و متعجب شدیم.
و ا کنشها یی ا ز سو ی جا معه ریاضیدانان وجود داشت و حتا کمتر فیلم کوتاه ،مستند و درام را در کارنامه میگوید ،اما همه چیز برای فردا کردم که ما دو بار در ماههای اکتبر این رئیس جمهوری وقت آمریکا بود
در دسترس مخاطبان غیردانشگاهی خود دارد .بیشتر به خاطر فیل مهای صبح آماده شده است .میگویم: و نوامبر ( )1978به ایشان تذکر (جیمی کارتر) که در جلسه رسمی،
فیلمسازانوریاضیدانانروبروشدید؟ قرار م یگرفت اما فیلم « Nیک عدد مستند درباره ریاضیات در عرصه جهانی دادهایم که نمیتوانند از خاک حکومت شاه را تمامشده اعلام کرد
-واکن شها بسیار مثبت بود و مطالب است» محبوبیت گستردهای پیدا کرد شهرت دارد .کیهان لندن به مناسبت م یدانم ،لغوش کنید». فرانسه پیامهای دعوت به خشونت و مصراً گفت امیدی به بقای این
خوبی در مورد این فیلم از دیگر و همچنان هم پس از گذشت ۲۹سال پخش فیلم مستند اخیر و «رازهای «دنباله دارد» و انقلاب را در کشور دیگری صادر
فیلمسازان شنیدم .مریم میرزاخانی مثل بسیار پرطرفدار است .ولی مهمتر از این سطح» در شبک ههای مختلف تلویزیون کنند .من به مدیر قسمت مقررات
ستارهای در دنیای ریاضیات درخشید مسئله ،این فیلم راه ورود به یک حرفه
و یکباره خاموش شد؛ با این حال در جدید را برایم باز کرد ،از آن زمان در آمریکا با وی گفتگو کرده است.
جمهوری اسلامی تصویر بدون حجاب او مورد ریاضیدانانی نظیر جولیا رابینسون، =لطفا نخست درباره زندگی و
سانسور م یشود .اما افراد ایدهها و اعمال شینگ شن چرن ،یتانگ ژانگ و حالا فعالیت هنری خودتان به خوانندگان
انسانیبسیارشایست هیچهرههاییراکه مریم میرزاخانی کار کردم .مدت پنج
فراتر از ناسازگار یها و تضادها قرار دارند سال روی یک مجموعه تاریخ شفاهی
تشخیص م یدهند .این مسئله بر تلاش درباره نزدیک به ۳۰ریاضیدان کار
و کوشش میرزاخانی در علم ریاضیات کردم که توسط «بنیاد سیمونز» تهیه و
نیزاعتباربخشیدهاست.منفکرم یکنم معرفی شده .در حالی که این اطلاعات
امتناع میرزاخانی نسبت به حجاب هنوز به فیلم تبدیل نشده بودند و
اجباری در تصاویر او نیز مشهود و قابل
تشخیص است همانطور که دستاوردها و
موفقی تهایویقابلشناساییهستند.
شما در این مورد م یبایست بیشتر از
من بدانید.