Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۷۱ (دوره جديد
P. 13
صفحه13شماره1837 دارد (مانند پنجآب دره هند) .آرامگاه نخستین چکامهسرای 3ـ استان نیمآزاد بدخشان که کانون کارگردانی آن
جمعه ۲۲تا پنجشنبه ۲8ژوئیه ۲۰۲۲ فارسیزبان ،رودکی در این سرزمین است .چون در این دره در «خارق» است .استان سوم بسیار کوهستانی است و کوه
در کف رودخانهها طلای خالص بهدست میآوردند و امروز بلند سامان (کمونیسم گذشته) در این سرزمین است .رودخانه
و در گهوارۀ آسیای میانه رشد و نمو میکردند. هم بهروش تجارتی این کار دنبال میشود ،آن را دره زرافشان آمودریا ،بدخشان تاجیکستان را از بدخشان افغانستان جدا
همانطور که در تاجیکستان اسماعیل سامانی قهرمان ملی میخوانند و پس از بههم پیوستن و یکی شدن ،رودخانه میکند .شهر بزرگ بدخشان افغانستان فیضآباد است .لعل
بهشمار میرود ،در ازبکستان تیمور لنگ سردار ملی میباشد، اصلی بهسوی سمرقند و بخارا میرود .پس آب کشاورزی این و لاجورد این سرزمین از دیرباز شناخته شده و به بازارهای
سامانیان این سرزمین را آزاد کردند ولی تیمور بیشتر به بخش از ازبکستان ،از تاجیکستان سرچشمه میگیرد .در زمان
کشورگشایی دل بسته بود و لشکریانش تا مسکو پیشروی یورش چنگیز ،شهر بزرگی در «مراکندا» برپا بود و افراسیاب دنیا روانه میشدهاند.
نام داشت چون مردمش در برابر یورش و آدمکشی چنگیز جمعیت تاجیکستان نزدیک به هفت میلیون است .بیشتر
کردند (امروز تاتارستان نزدیک مسکو میباشد). مردم از نژاد تاجیک میباشند .گروه انبوهی از تاجیکها
پس از تیمور پسرش شاهرخ جانشین او شد .شاهرخ ایستادگی نمودند .چنگیز فرمان ویرانی شهر را داد. در چهار جمهوری دیگر آسیای میانه زندگی میکنند و به
کانون فرماندهی خود را به هرات برد و پسرش « ُا ُلغبیک» سمرقند آنها تاجیکهای برونمرزی میگویند .شماره تاجیکهای
را فرمانروای سمرقند نمود .الغبیک بسیار دانشمند و برونمرزی از شماره تاجیکهای درون مرزی بیشتر است.
دانشدوست بود .در زمان او یک رصدخانه در سمرقند ساخته در حدود یکصد سال پس از چنگیز ،تیمور لنگ ویرانی شهر
شد که هنوز بازماندۀ آن برجا میباشد.
الغبیک مانند پدر بزرگش تیمور ،مذهبی نبود ولی آدمکشی
هم نمیکرد .قشریون با پسرش همایش نموده و او را به کشتن
دادند .چند ماهی پس از آن پسر الغبیک هم از میان رفت و
خانوادۀ تیموریان برافتادند.
بخارا بنای یادبود امیر اسماعیل سامانی در شهر دوشنبه
یگانه ساختمانی که سرافرازی تاریخی بخارا را نمودار میکند
آرامگاه امیراسماعیل سامانی است .این ساختمان بهسبک کاخ افراسیاب را کامل نمود ولی کمکم نوسازی شهر سمرقند آغاز پول تاجیکستان پس از فروپاشی روسیه ،روبل تاجیکی
کسرا در مدائن از آجر ساخته شده و نمای مسجد و محراب شد .تیمور لنگ مسلمانی پابرجا بود .شبها قرآن میخواند اما بود و اکنون «سامانی» میباشد( .یک دلار در حدود 30
ندارد .گویا در این باغ که بسیار دلگشا میباشد آتشکدهای بامدادان به آدمکشی و ویرانی و شبیخون خود دستاندرکار
جایگزین بوده و هنوز هم کمی از بازماندۀ آتشکده در جلو میشد .در زمان تیمور معماران و مهندسین ایرانی را به سامانی است).
ساختمان نمودار است و بهمناسبت مقدس بودن ،آرامگاه سمرقند آوردند و چندین مسجد و مدرسه (آموزشگاه برای این را بایستی یادآور شد که سلسله سامانیان که حدود
قهرمان سامانیان را در آنجا برپا کردهاند .ای کاش که این آیینهای دینی)( )6برپا کردند .بهویژه در جایگاه «ریگستان». یکهزار و صد سال پیش اسماعیل سامانی آن را برپا کرد پس
آرامگاه در تاجیکستان بود چون قهرمان ملی اسماعیل از در اینجا یگانه ساختمان مذهبی را میشود دید که بالای از سرافرازی ایران و مردم ایران ،برای تاجیکها نیز ارزشمند
سردرش نگاره شیر و خورشید (یا پلنگ و خورشید) دیده میباشد .پیکره امیراسماعیل سامانی را در شهر دوشنبه برپا
سامانیان بود و به ازبکستان ربطی ندارد. میشود .ساختمان این سردر ایرانی است و به شیر معروف کردهاند .در پشت پیکره روی زمین ،سرزمین سامانیان بخوبی
مردان سمرقند و بخارا برعکس مردم تاجیکستان بسیار است و همین نگاره را روی اسکناسهای ازبکی نقش کردهاند. نشان داده میشود .در زمان سامانیان رود آمودریا به دریای
مادی و کاسبمنش میباشند .دستفروشان مانند مصریها واحد پول ازبکستان « َسم» میباشد که شاید از ریشه خزر پیوست و اکنون به سوی دریاچه آرال میرود و یا
و تونسیها و مردم بینوای سایر کشورهای جهان سوم ،برای «سیم»(نقره) باشد .در انگلستان و فرانسه هم نسبت پول
فروختن فراوردههای خود با مسافران گلاویز میشوند و چانه بهاصطلاح تاجیکها گسیل مییابد.
و دهان چانهزنان گرم است .در تاجیکستان با اینکه مردم از را به نقره میدهند. تا چند سال پیش ،پیکره فردوسی جای پیکره اسماعیل سامانی
ازبکها بینواترند چنان کاری مرسوم نیست .تاجیکها مسافر را روی اسکناس یکصد «سمی» هم نگاره یک بازوبند برپا بود .در جنگهای داخلی این پیکره آسیب دید و آن را به
میهمان میدانند و از زمان ورود به او نان و نمک میخورانند هخامنشی است (اصل طلایی این بازوبند در موزۀ بریتانیا
میدان فردوسی بردند.
و از هر گونه ناز و نیازی برخوردارش میکنند. در زیر گنجهای آمودریا نگاهداری میشود). همه مردم تاجیکستان از کوچک و بزرگ شیفته سروده
به همین روند در سردر مدرسه نادر دیوان بیگی نگاره دو (شعر) میباشند و هر کس برای خودش سروده میسازد .مردم
1ـ ُسغدی باستان و یغنابی کنونی از زبانهای باستانی میباشد پرنده ،دو جانور چندپا و دایرۀ خورشید به دور یک صورت
و نزدیک به سانسکریت است .گویا زبان ابوریحان بیرونی سغدی انسان دیده میشود که بسیار با معماری اسلامی سنتی دلباخته رودکی ،فردوسی ،حافظ و کمال خجندی هستند.
مردم شهر تاریخی سمرقند و بخارا یا تاجیک و یا ازبک
بوده است. تفاوت دارد. تاجیکزبان میباشند اما در جمهوری ازبکستان جایگزین
2و 3ـ در فارسی امروزه خاور« ،مشرق» و باختر« ،مغرب» است پیش از یورش چنگیز و تیمور در زمان سامانیان ،شهرهای
که در زمان باستان خورآوران یا خراسان (جای بیرون آمدن خورشید) سمرقند و بخارا کانونهای علمی آسیای میانه بهشمار میرفتند شدهاند.
و خوربران (جای فرورفتن خورشید) میبود .باختران ( )Buctriaیک و استادانی چون بیرونی ،ابوعلی سینا و خوارزمی در دره زرافشان در تاجیکستان درهای است سبز و خرم پر از
سرزمین پهناور و ارزشمند در افغانستان کنونی میباشد که شامل کتابخانههای این سرزمین به فراگرفتن دانش همت میگماشتند درختهای سیب و گلابی و زردآلو و انگور و از زمانهای دیرینه
شهر بلخ و مزارشریف میشود و گویا زرتشت در این سرزمین جان یکی از راههای ابریشم بهشمار میرفته است .در آغاز این دره
چند رود کوچک بههم میپیوندند و این سرزمین پنجکنت نام
سپرده و بهخاک سپرده شده است.
4ـ در نوشتار «گاتها» که سرودهای زرتشت بهشمار میروند ،او
خود را از خانوادۀ «سپیتامن» میداند (سپیدجامگان) .در تاجیکستان
دریاچهای پیدا میشود بهنام دریاچه اسکندر و نزدیک همین دریاچه
غاری است که غار «سپیتامن» نام دارد.
5ـ «باربد» از خنیاگران نامی زمان ساسانیان بود و سالن کنسرت
بهنام او میباشد .در ایران کنونی کمتر کسی نام و زمان «باربد» را
میداند .سرافرازی تاجیکها به ایران باستان از روی این نمودارها
میباشد.
6ـ مدرسه در ازبکستان نام آموزشگاه دینی میباشد .آموزشگاه
غیر دینی را «مکتب» میگویند .دولت ازبکستان کوشش فراوان دارد
که مدرسههای کهنه را بازسازی کند .ای کاش که این همت و هزینه
صرف بالا بردن بهداشت مردم و دستشوییهای عمومی میگردید.
وبسایت کیهان لندن به زبان انگلیسی
