Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۵ (دوره جديد
P. 12
صفحه1۲شماره18۷1
جمعه 11تا 1۷فروردینماه 140۲خورشیدی
بازنشر آتشسوزی سینما ركس
و استعفای دولت آموزگار
آخرین روزها
پایان‌سلطنت‌و دولت در افشای عوامل حادثه غفلت كرد و خمینی از آن بهره گرفت
درگذشت‌شاه پهلبد به من گفت :آیا داریم به طرف یك انقلاب میرویم؟
()۶
دكتر هوشنگ نهاوندی (تاریخ نشر در کیهان لندن :از آذر ۱۳8۳تا شهریور - ۱۳8۴از شماره ۱۰۳۳تا ) ۱۰۷۱
اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود. سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها ،پایان سلطنت و درگذشت
برای نوشتن این كتاب ،نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ۱۷ شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در
اردشیر زاهدی ،دكتر اصلان افشار ،شجاعالدین شفا ،پروفسور
عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است .این سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد. لسآنجلس منتشر شده است.
شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با نهاوندی در سالهای ۱۳۵۰گروه بررسی مسایل ایران را بنیان بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب ،بهخوبی
او داشتند ،اطلاعات ،خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در
نویسنده قرار دادهاند.نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی ،دكتر از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند.
كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده ساختار آموزشی ،فرهنگی ،اجتماعی و سیاسی ایران شود. دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت
است .كتاب «آخرین روزها ،پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود، آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای
۱۵فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد. مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه پهلوی و تهران را بهعهده داشت .وی مدتی نیز رئیس دفتر
كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر ،از این علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی
یا شبانهاش سود جسته است. بود .اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری ،علمی
شماره بهچاپ میرساند. كتاب از آغاز تا پایان ،سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان .نهاوندی در
دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت
و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر
(زیرا مجلسین ایام تعطیلشان را میگذراندند) و با اكثریت از ضعف تعبیر گردید. رویدادها چنان شتاب یافته بودند كه به زودی محمدرضا
قاطع آراء بر اقدام دولت مهر تأیید زدند .به این ترتیب روز ۱۱اوت ،با آغاز ماه رمضان ،در اصفهان تظاهرات شاه را ناگزیر از انتخابی تعیینكننده كرد كه به شدیدتر
چندین یكان نیروی زمینی را به داخل اصفهان آوردند و در محدودی صورت گرفت كه فقط چندصد تن در آن شركت شدن بحران انجامید .مهلت فراغت تابستانی به سود آن كه
برابر جاهای حساس و بناهای تاریخی كه جهانگردان به آنها داشتند ،ولی بسیار خشونت آمیز بود .در آن تظاهرات برای فراگردی در جهت اصلاحات اساسی ولی قدرتنمایانه آغاز
رفت و آمد میكردند ،مستقر كردند .فرمانده ارتش آنجا، نخستین بار شعارهائی علیه شاه به گوش رسید .پلیس كه شود ،نبود .پافشاری رئیس تازه «ساواك» برای اعلام چنین
مرتباً با لباس كامل نظامی و پای پیاده از كوچههای شهر و آمادگی برخورد با این گونه خشونت را نداشت ،غافلگیر شد تصمیمی بیپاسخ ماند .گفتگو با آیتالله شریعتمداری
گوشههای بازار بازدید میكرد .به دشواری میشد هدف این پیشوای بلندپایه شیعیان برقرار شده بود ،اما از آن هیچ
و از پس كاری برنیامد. استفاده درستی نشد و تنها به حل چند مسئله مختصر
نمایش قدرت را دریافت .استراتژی حكومت چه بود؟ این آغاز تندرویهای برنامهریزی شده بود .نخستوزیر، انجامید .دولت آموزگار تنها امور جاری را انجام میداد.
روز ۱۴اوت ،گروه «بررسی مسائل ایران» با انتشار بیانیهای بیگمان با موافقت شاه در آن پایتخت پیشین ایران ،كه یعنی كاری كه از آغاز موجودیت خود ،بی هیچ درخشش
كه در مطبوعات به چاپ رسید ،ولی رادیو ــ تلویزیون شهری زیبا و ثروتمند با بیش از یك میلیون جمعیت بود و یا خرابكاری قابل ذكری كرده بود .شاه كه به دنبال متحول
دولتی سانسورش كرد ،خشونتهای اصفهان را محكوم نمود بناهای تاریخی فراوان داشت ،حكومت نظامی برقرار كرد. كردن اوضاع سیاسی بود ،قاطعانه بر آن بود كه گشایش
ولی عمق مسائل را یادآوری كرد .در بیانیه گروه بر فوریت مجالس مقننه به تشكیل جلسه فوقالعاده فرا خوانده شدند نظام را تحقق بخشد .رسیدن به این مقصود هنوز به آسانی
انجام اصلاحات اساسی برای مهار افراطیگری در نخستین امكان پذیر بود ،به شرط آن كه وی به دگرگونی بنیادی در
مراحلش تأكید شده بود .سه رهبر «جبهه ملی» نیز ،بدون پایههای اخلاقی و به خواست همگانی مبنی بر پاكدامنی
آنكه اعمال خشونت بار را آشكارا محكوم كنند ،به نوبه خود طبقه سیاسی ،تن میداد .كاری كه مستلزم بریدن چند
سیاستهای جاری مملكت را مورد انتقاد قرار داده و خواهان
شاخه پوسیده بود.
اجرای دقیق قانون اساسی شدند. همزمان ،مخالفان به شدت و هر روز آزادانهتر ،بیآن كه
روز ۱9اوت ،كه پنجشنبهای بود ،اوایل بعد از ظهر آتشی نظام پادشاهی یا شخص پادشاه را آماج خود قرار دهند،
سینما «ركس» آبادان ،پایتخت صنعت نفت را سوزاند و به انتقاد از اوضاع میپرداختند ،و سفارتخانههای غربی ،به
ویران كرد .چهارصد و هفتاد و هفت تن كه بیشترشان زنان ویژه آمریكا علناً این جنبش مطالبهگر را به تندروی تشویق
و كودكان بودند ،خفه شدند یا سوختند و مردند .در آن
سئانس بعد از ظهر پیش از پایان هفته ،بسیاری از مادران، میكردند.
فرزندان خود را به سینما برده بودند .همه درهای خروجی، روز پنجم اوت ،در سالگرد اعلام مشروطیت ،آن جنبش
با دقت ویژهای قفل شده بود .مأموران آتش نشانی شهر اصیل اصلاحطلبانه و ملیگرایانه در سال ،۱9۰۶شاه اعلام
و همچنین آتش نشانان پالایشگاه نفت آبادان نتوانستند كرد انتخابات مجلس دوره آینده كه قرار بود در ماه ژوئن
كسی را از مرگ نجات دهند .آتشسوزی عمدی بود ،جنایتی ۱9۷9برگذار شود« ،صد درصد آزاد» خواهد بود ،و نامزدهای
ناوابسته به حزب «رستاخیز» كه چندی پیش به وسیله خود
دهشتناك و فراموش نشدنی. او تأسیس شده بود ،میتوانند با هر نام و برچسب سیاسی
از همان آغاز تحقیقات تردیدی باقی نماند كه جنایتكاران كه میخواهند ،در آن شركت جویند .این ،به معنای پایان
نظام تك حزبی بود كه در واقع هرگز به راستی عمل نكرده
آتش را افروختهاند. بود .این تصمیم ،كه خواست افكار عمومی و روحانیت شیعه
چه كسی میتوانست دست به این جنایت زده باشد؟ این بود ،اگر در چارچوب یك مجموعه هماهنگ و همخوان قرار
گرفته بود ،میتوانست بازتاب و تأثیر مهمی بگذارد ،اما از
جنایت به چه كسی سود میرساند؟ آنجا كه به صورت مجزا و تك افتاده عرضه شد ،به نشانهای
حكومت با بیخیالی به این ماجرا پرداخت .گونهای كه
گویا یكی از «حوادث» معمول رخ داده است .از مطبوعات
خواستند كه زیاد به این ماجرا بند نكنند .و مطبوعات
