Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۵ (دوره جديد

‫بر چهره داشت‪ .‬در ساعت هشت و چهل و پنج دقیقه‪،‬‬ ‫ــ حتما همانی كه اعلیحضرت دارند‪.‬‬ ‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌4‬شماره‌‪‌18۷1‬‬
‫ــ مطمئنید؟‬ ‫جمعه ‪ 11‬تا ‪ 1۷‬فروردینماه ‪140۲‬خورشیدی‬
‫اندكی پیش از آوردن شام‪ ،‬یكی از پیشخدمتهای شاه از شش‬
‫در كاخ ملكه مادر‬ ‫والاحضرت (همواره همسرش را چنین میخواند)‬
‫نفر از مدعوین دعوت كرد كه به تالار كاخ بروند‪ .‬در آنجا‬ ‫روز جمعه بیست اوت در ساعت ‪ ۸‬شب «تاج الملوك»‬ ‫بسیار گریستند‪ .‬آیا گمان میكنید اقدامی جنایتكارانه بوده‬
‫ملكه مادر شام بزرگ همیشگی خود را به مناسبت سالگرد‬
‫شاه ایستاده بود و با آنان دست داد‪ .‬این دفعه‪ ،‬نقاب از‬ ‫‪ ۲۸‬مرداد برگذار كرد‪ .‬دو بار در سال‪ ،‬یكی در روز ‪ ۲۰‬اوت‬ ‫است؟‬
‫و دیگری در ‪ ۳۱‬اكتبر (زادروز ولیعهد) ملكه مادر تقریباً‬ ‫به او گفتم واقعا درست نمیدانم‪ ،‬اما احتمالش هست‪.‬‬
‫چهره او فروافتاده و نگرانیاش مشهود بود‪ .‬از آنان پرسید‪:‬‬ ‫تمام شخصیتهای تهران را در كاخ خود میپذیرفت‪ .‬خود‬ ‫سپس گفتگویی طولانی در مورد اوضاع سیاسی و شایعاتی‬
‫میگفت این مهمانیها «برای جشن گرفتن دو تاریخ نوزائی‬ ‫كه در شهر پراكنده بود‪ ،‬داشتیم‪ .‬آن مرد خوددار‪ ،‬ناگهان به‬
‫«شماها خبرهای آبادان را شنیدهاید؟ شمار قربانیان را هنوز‬ ‫پهلویها» است‪ .‬شام ‪ ۲۰‬اوت در باغهای زیبای كاخ او برپا‬
‫شد‪ .‬معمولا هزار نفری به آن میهمانی دعوت میشدند‪.‬‬ ‫خروش آمد‪:‬‬
‫نمیدانند‪ .‬وحشتناك است‪ .‬شمار زیادی كودك در میانشان‬ ‫نه فقط شخصیتهای دولتی و همسرانشان‪ ،‬بلكه پارهای از‬ ‫ــ «آموزگار» مرد این كار نیست‪ .‬وقت زیادی صرف‬
‫مقامات و دولتمردان پیشین كه سن بالایی داشتند‪ .‬حتی‬ ‫ریزهكاریهای بیاهمیت میكند‪ ،‬و از هر تماس و ارتباطی‬
‫بوده‪ .‬طبیعی است كه پنجشنبه بعد از ظهر كودكان را به‬ ‫كسانی كه از زمان شوهرش زنده مانده بودند و شاهزادگان‬
‫«قاجار»‪ .‬پدر ملكه از افسران عالیرتبه سلسله پیشین بود‪.‬‬ ‫میگریزد‪ .‬باید اعلیحضرت با قاطعیت اقدام كنند‪.‬‬
‫سینما ببرند‪ .‬نمیدانیم كه عملی جنایتكارانه بوده یا حادثه‪.‬‬ ‫البته شعرای پیر و چند هنرمند مندرس و فراموش شده نیز‬ ‫به ایشان گفتم چرا خودتان این مطالب را به عرض‬

‫اما چه كسی درها را توانسته قفل كند؟ حتما به زودی‬ ‫حضور داشتند‪.‬‬ ‫نمیرسانید؟‬
‫ملكه مادر‪ ،‬در سالهای آخر دهه هشتاد عمرش‪ ،‬بزك شده‬ ‫ــ من هرگز جرأت این كار را ندارم‪ .‬من فقط هنگامی‬
‫خواهیم فهمید‪».‬‬ ‫و غرق در جواهر‪ ،‬در تالار مینشست و گاهی هم چرت‬ ‫سخن میگویم كه ایشان پرسشی میكنند‪ .‬اعلیحضرت از من‬
‫میزد‪ .‬رئیس دفترش میهمانان را میپذیرفت‪ .‬شاه و شهبانو و‬ ‫فقط در مورد مسائل خانوادگی یا برنامههای «تالار رودكی»‬
‫سپس از حاضران خواست به نوار صوتی مصاحبهای‬ ‫چند تن از نزدیكان در كنار او مینشستند‪ .‬بعضی از مقامات‬ ‫(اپرای تهران) میپرسند‪ .‬ولی انگار این روزها شما زیاد با‬
‫دولتی‪ ،‬كه او آنها را به خاطر نمیآورد‪ ،‬اصرار به ادای احترام‬
‫كه همان روز انجام داده بود‪ ،‬گوش كنند‪ .‬در مصاحبه بر‬ ‫به او داشتند‪ .‬میهمانی مثل همیشه باشكوه بود‪ .‬میزها پر‬ ‫ایشان ملاقات میكنید؟‬
‫از خوردنی و كیفیت غذا و نوشیدنیها استثنائی بود‪ .‬دو‬ ‫ــ بله درست است‪ .‬سعی میكنم‪.‬‬
‫تصمیمش به باز كردن فضای سیاسی تأكید كرده و پیكانهایی‬ ‫دسته موسیقینواز‪ ،‬یكی ایرانی و دیگری غربی‪ ،‬به نوبت‬ ‫ــ شما نخست وزیر آینده ما خواهید بود؟ همه این گونه‬

‫به سوی كشورهای غربی كه مدام درس اخلاق و سیاست‬ ‫فكر میكنند‪.‬‬
‫اندكی بر این پرسش خندیدیم‪ .‬آنگاه گفتم‪:‬‬
‫میدهند‪ ،‬فرستاده بود‪ .‬همان سخنان همیشگی‪ .‬آنگاه‬ ‫ــ چرا والاحضرت با شاه گفتگو نمیكنند؟ بالاخره ایشان‬
‫خواهر بزرگ اعلیحضرتاند و ایشان برای والاحضرت احترام‬
‫پرسید‪« :‬چه فكر میكنید؟»‬
‫ویژهای قائل هستند‪.‬‬
‫«آموزگار»‪ ،‬نخست وزیر‪ ،‬به تأیید مختصری بسنده كرد‪.‬‬ ‫ــ درست است‪ ،‬ولی ایشان هرگز در مورد امور سیاسی با‬

‫«هویدا»‪ ،‬وزیر دربار سخنرانیای مجیزآمیز كرد‪« :‬فرمایشات‬ ‫اعلیحضرت سخن نمیگویند‪.‬‬

‫صریح و قاطع و توجهانگیز ملوكانه كه پاسخی به همه‬

‫نگرانیها و خاموش كردن همه انتقادات است‪ ».‬البته و‬

‫قطعا او به یك واژه از اینها كه گفته بود‪ ،‬باور نداشت‪ .‬اما‬

‫عادت كرده بود مجیز بگوید‪ .‬این روشنفكر هوشمند‪ ،‬به‬

‫خاطر بازی سیاسی‪ ،‬به بزرگترین تملق گوی شاهنشاهی ایران‬

‫تبدیل شده بود‪.‬‬

‫ساعت نه و ربع بود‪ .‬شاه با لحنی خسته گفت‪« :‬برویم‬

‫شام بخوریم»‪.‬‬

‫آنگاه با دیدن جمع مدعوین دوباره لبخندی ظاهری برلب‬

‫گذاشت‪.‬‬

‫در حدود ساعت یازده‪ ،‬آتش بازی سنتی و بینظیر آن‬

‫شب به وسیله استادان ایرانی این كار ــ كه هنر خویش را در‬

‫درازای قرنها آموخته بودند ــ اجرا شد‪ .‬همه شهر نظارهگر‬

‫آن شد‪.‬‬

‫چند روز بعد‪ ،‬هنگامی كه همگان از ابعاد فاجعه آبادان‬

‫آگاهی یافتند‪ ،‬مخالفان تندروی رژیم از مهمانی باشكوه و‬

‫آتش بازی آن شب به سود خود استفاده كردند و آن را به‬

‫باد انتقاد گرفتند‪ .‬میگفتند هنگامی كه شهر یكپارچه عزادار‬

‫است‪ ،‬آنان در دربار سرگرم رقص و آتش بازی هستند‪.‬‬

‫اشتباه بزرگی روی داده بود‪ .‬باید آن میهمانی را متوقف‬

‫میكردند و از خیر آتش بازی چشمگیر هم میگذشتند‪ .‬باید‬

‫حتی عزای ملی اعلام میكردند‪ .‬این ماجرا ضربه شدیدی به‬

‫رژیم بود‪ .‬همه خیلی زود پشیمان شدند و افسوس خوردند‬

‫كه چرا آن مراسم بدان شیوه نامناسب برگذار شد‪.‬‬

‫اما تاریخ را نمیشود تكرار كرد‪.‬‬

‫با این كشتار جمعی‪ ،‬دوره خونین انقلاب داشت آغاز‬

‫میشد‪ .‬و با آن‪ ،‬تبلیغات افسارگسیخته مطبوعات غربی‬

‫علیه ایران و شاه بالا گرفت‪ .‬لحن رادیوی اصلی فارسی زبان‬ ‫آتشسوزی سینما ركس‬

‫مثل «صدای آمریكا»‪« ،‬بی‪.‬بی‪.‬سی» (كه عملا به «صدای‬

‫انقلاب» تبدیل شده بود)‪ ،‬و «صدای اسرائیل» به نحو‬ ‫مینواختند‪ .‬مردان در لباس اسموكینگ و زنان در لباسهای‬ ‫به نظرم آمد این سخن حقیقت داشته باشد‪.‬‬
‫بسیار فاخر بودند و جواهرات فراوان بر خود داشتند كه‬ ‫از مسائل گوناگون سخن گفتیم و نزدیك ساعت دوازده و‬
‫محسوسی دگرگون شد‪ .‬آنان انتقاد را رها كرده و تبدیل‬ ‫میتوانست رشك باشكوهترین میهمانیهای پاریس یا رم‬ ‫ربع بود كه از او جدا شدم‪ .‬مرا تا در دفترش همراهی كرد‬
‫را برانگیزد‪ .‬آن شب‪ ،‬چندان سخنی در مورد رویداد آبادان‬
‫به وسایل راستین برهم زدن ثبات ایران شدند‪ .‬اطلاع رسانی‬ ‫به میان نیامد‪ .‬برخی از سفیران خارجی حتی از آن بیخبر‬ ‫و ناگهان پرسید‪:‬‬
‫بودند‪ ،‬زیرا اخبار رادیو و تلویزیونهای فارسی زبان را‬ ‫ــ آیا داریم به طرف یك انقلاب میرویم؟‬
‫جای خود را به دروغ پردازی داد‪.‬‬ ‫نمیدیدند و هیچ نشریهای نیز روز جمعه انتشار نیافته بود‪.‬‬ ‫ــ نه! اعلیحضرت مهار اوضاع را در دست دارند‪ ،‬ارتش‬
‫به عادت همیشگی‪ ،‬شاه از میان مدعوین عبور كرد‪.‬‬ ‫نیرومند است (به راستی چنین میپنداشتم)‪.‬‬
‫روز ‪ ۲۳‬اوت‪ ،‬آیتالله «خمینی» كه نامش تازه داشت‬ ‫بسیار آرام به نظر میرسید و چیزی از نگرانی خود ــ كه‬
‫واقعی هم بود ــ نشان نمیداد‪ .‬همان نقاب همیشگی را‬ ‫ــ امیدوارم‪.‬‬
‫شناخته میشد و اینجا و آنجا از او نام میبردند‪ ،‬برای‬ ‫آنگاه پرسش دیگری كرد كه به نظر شگفتانگیز آمد‪:‬‬

‫نخستین بار به رژیم شاهنشاهی و شخص شاه حمله كرد و‬ ‫ــ موضع سیاسی شهبانو چیست؟‬

‫از جمهوری اسلامی سخن به میان آورد‪ .‬همان روز یك گروه‬

‫كوچك افراطی‪ ،‬بازار ترهبار تهران را به آتش كشیدند‪ .‬واكنش‬
‫(ادامه دارد)‬
‫مقامات رسمی‪ ،‬تقریبا هیچ بود‪.‬‬