Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و هفتم ـ شماره ۲۹۴ (دوره جديد

‫صفحه ‪13‬ـ ‪ Page 13‬ـ شماره ‪1۷60‬‬
‫جمعه ‪ ۸‬تا پنجشنبه ‪ ۱4‬ژانویه ‪2۰2۱‬‬

‫موسیقی در شعر حافظ (‪)۲‬‬ ‫فریدون تنکابنی‬ ‫دنیای دیوانۀ دیوانۀ دیوانه‬

‫دکتر قاسم طالبزاده‬ ‫(تذلیل‪ :‬خوار دانستن‪ ،‬بیارزش‬ ‫فقیر و غنی‬
‫شمردن)‬ ‫فقرا غذا ندارند و اغنیا اشتها‪.‬‬
‫در آنها به کار برده است‪:‬‬ ‫ساز‬ ‫***‬ ‫***‬ ‫فقرا بدنشان را به کار وا میدارند که‬
‫* حافظ که ساز مطرح عشاق ساز‬ ‫***‬ ‫ـ آقای دکتر‪ ،‬برادرم خیال میکنه‬ ‫معما‬
‫واژه «ساز» در مکالمات امروزی به‬ ‫شباهت‬ ‫گرسنه نمانند‪.‬‬
‫کرد‬ ‫هر نوع آلت موسیقی گفته میشود‪،‬‬ ‫مرغه!‬ ‫ـ چرا فیلها عینک آفتابی به چشم‬ ‫اغنیا بدنشان را به کار وا میدارند تا‬
‫خالی مباد عرصۀ این بزمگاه از او‬ ‫کمانچه‪ ،‬تار‪ ،‬تنبک‪ ،‬سنتور‪ ،‬ویولون و‬ ‫یک چینی دیدم که قیافهاش شبیه‬ ‫ـ از کی این خیال به سرش افتاده؟‬ ‫میزنند؟‬
‫حافظ در اینجا به گوشه عشاق در‬ ‫غیره را «ساز» مینامند‪ .‬حافظ و دیگر‬ ‫لیو شائوچی‪ ،‬بعد از مغضوب شدن بود‪.‬‬ ‫گرسنه شوند‪.‬‬
‫شعرای ایرانی‪ ،‬این واژه را در بسیاری از‬ ‫ـ از یک سال پیش‪.‬‬ ‫ـ برای این که کسی آنها را نشناسد!‬ ‫نزد فقرا‪ ،‬غذا جایی برای تشریفات‬
‫موسیقی اشاره میکند‪.‬‬ ‫موارد با معانی گوناگون به کار بردهاند‪.‬‬ ‫***‬ ‫ـ پس چرا زودتر به من خبر ندادید؟‬ ‫***‬
‫مطرب بساز که کس بیاجل نمرد‬ ‫ساز‪ ،‬به عنوان هر دستگاهی که‬ ‫لغت معنی‬ ‫ـ آخر ما تخممرغهایش را لازم‬ ‫باقی نمیگذارد‪.‬‬
‫وانکو نه این ترانه سراید خطا کند‬ ‫ـ چگونه میتوان جلو ولخرجی یک‬ ‫نزد اغنیا‪ ،‬تشریفات جایی برای غذا‬
‫* بساز ای مطرب خوشخوان خوشگو‬ ‫تولیدکننده صدای موسیقی است‪.‬‬ ‫رادیو بیست و چهار ساعته‪ :‬متکلم‬ ‫داشتیم!‬ ‫فیل را گرفت؟‬
‫(در بعضی نسخهها «بزن» آمده است‪).‬‬ ‫ساز کردن‪ ،‬به معنی کوک کردن‪ ،‬هم‬ ‫وعده‪ ،‬کسی که پشت سر هم و بیوقفه‬ ‫***‬ ‫باقی نمیگذارد‪.‬‬
‫به شعر فارسی صوت عراقی (مقام‬ ‫اسلام در دیار کفر‬ ‫ـ کردیت کارتش را ازش بگیرید!‬ ‫***‬
‫آهنگ کردن هر ساز‬ ‫حرف میزند‪.‬‬ ‫خانمی ایرانی در لسآنجلس سفرۀ‬ ‫***‬
‫عراق)‬ ‫ساز‪ ،‬به معنی دستگاه‪ ،‬مقام‪ ،‬گوشه‪،‬‬ ‫***‬ ‫ابوالفضل پهن کرده بود‪ ،‬با این نیت که‬ ‫طنز بودار!‬
‫* ساز چنگ‪ ،‬آهنگ عشرت‪ ،‬صحن‬ ‫شوهرش که به لاس وگاس رفته است‪،‬‬ ‫مثل روسی به انگلیسی‪:‬‬ ‫در کدام فعالیت است که همۀ افراد‬
‫پرده‪.‬‬ ‫دندان طمع‬ ‫‪What the sober have on‬‬ ‫بشر‪ ،‬به دور از تفاوتهایشان به یک سان‬
‫مجلس جای رقص‬ ‫ساختن‪ ،‬به معنی نواختن‪ ،‬کوک‬ ‫آقای آزمند نزد دندان پزشک رفت و‬ ‫در قمار برنده شود!‬
‫خال جانان‪ ،‬دانۀ دل‪ ،‬زلف ساقی‪،‬‬ ‫***‬ ‫?‪their mind‬‬ ‫شرکت دارند؟‬
‫کردن‪ ،‬زدن‪.‬‬ ‫دندان طمعش را پر کرد!‬ ‫شاه و گدا‪ ،‬دارا و ندارا‪ ،‬زورمند و ناتوان‪،‬‬
‫دام راه‬ ‫* مطرب عشق عجب ساز و نوایی دارد‬ ‫***‬ ‫گفت و گو‬ ‫‪The drunk have on their‬‬ ‫ژنرال و سرباز‪ ،‬خردسال و سالخورده‪ ،‬زن‬
‫* تا مطربان ز شوق منت آگهی دهند‬ ‫* این مطرب از کجاست که ساز‬ ‫ازدواجهای ناجور‬ ‫ـ احمدینژاد و رحیم مشایی و امثال‬ ‫‪tongue.‬‬
‫قول و غزل به ساز و نوا میفرستمت‬ ‫یک قورباغه با یک طوطی ازدواج کرد‪.‬‬ ‫و مرد؟‬
‫ارغنون ساز فلک رهزن اهل هنر است‬ ‫عراق زد؟‬ ‫اینها خودیاند‪ ،‬یا غیرخودی؟‬ ‫ترجمۀ فارسی آن‪:‬‬ ‫ـ در زور زدن برای تخلیل!‬
‫چون از این غصه ننالیم و چرا‬ ‫(این مطرب کیست و از کجاست که‬ ‫بچهشان شد‪ :‬قوطی!‬ ‫ـ نه خودیاند‪ ،‬نه غیر خودی‪.‬‬ ‫آنچه هشیار در نهان میداند‬ ‫دارا میتواند به نوکرش بگوید‪ :‬تو به‬
‫***‬ ‫سست همواره بر زبان میراند‪.‬‬ ‫جای من کار کن‪ .‬اما نمیتواند بگوید‪ :‬تو‬
‫نخروشیم‬ ‫گوشه عراق را اجرا کرد؟)‬ ‫یک قوی سفید با یک قوی سیاه‬ ‫«بیخودی»اند!‬
‫*‬ ‫* مطرب چه پرده ساخت که در‬ ‫ازدواج کرد‪ .‬بچهشان لک لک از کار‬ ‫ـ مردم در این معرکه و بازی چیاند؟‬ ‫***‬ ‫به جای من زور بزن!‬
‫دکترها و بیماران‬ ‫ژنرال میتواند به سرباز بگوید‪ :‬تو به‬
‫زهره‪ ،‬سازی خوش نمیسازد مگر‬ ‫پردۀ سماع‪...‬‬ ‫درآمد!‬ ‫ـ مردم در این بازی «نخودی»اند!‬ ‫ـ آقای دکتر‪ ،‬من خیال میکنم سگم!‬ ‫جای من بجنگ و کشته شو‪ ،‬اما نمیتواند‬
‫عودش بسوخت‬ ‫(مطرب با چه کوکی آهنگ سماع را‬ ‫***‬ ‫***‬ ‫ـ از کی این فکر به سرت افتاده؟‬
‫اجرا کرد؟) یا (مطرب در چه پردهای‬ ‫یک اسب سفید با یک مادیان قهوهای‬ ‫واکنش‬ ‫ـ از وقتی که توله سگ بودم!‬ ‫بگوید تو به جای من زور بزن!‬
‫کس ندارد ذوق مستی‪ ،‬میگساران‬ ‫ازدواج کرد‪ ،‬بچهشان گورخر شد‪.‬‬ ‫***‬ ‫شوهر میتواند به زن بگوید‪ :‬من به‬
‫را چه شد‬ ‫آهنگ سماع را اجرا کرد؟)‬ ‫***‬ ‫در برابر هر مسأله اجتماعی‪ ،‬واکنش‬ ‫ـ آقای دکتر‪ ،‬تصور میکنم به عینک‬ ‫جای تو میروم کار میکنم و پول در‬
‫*‬ ‫* مطرب بساز پرده که کس بیاجل‬ ‫یک خیاط با یک بزاز ازدواج کرد‪:‬‬ ‫ما ایرانیان تذلیل یا تجلیل است‪ ،‬نه‬ ‫میآورم‪ ،‬درعوض تو هم به جای من‬
‫بچهشان خ ّباز از کار درآمد‪.‬‬ ‫تحلیل‪ .‬ما هنوز هم دارای فرهنگ‬ ‫احتیاج داشته باشم‪.‬‬ ‫کارهای خانه را انجام بده‪ .‬اما هیچ یک‬
‫دلم از پرده بشد حافظ خوشگوی‬ ‫نمرد‪( .‬ساز خود را کوک کن و بزن)‬ ‫***‬ ‫ـ مطمئناً همین طوره‪ ،‬آقا‪ .‬اینجا مغازۀ‬ ‫نمیتواند به دیگری بگوید‪ :‬تو به جای‬
‫کجاست‬ ‫چند بیت دیگر که حافظ واژۀ ساز را‬ ‫تحلیل نیستیم‪.‬‬
‫با همۀ خریتش!‬ ‫اغذیه فروشی است نه مطب دکتر!‬ ‫من زور بزن!‬
‫تا به قول و غزلش ساز و نوایی بکنیم‬ ‫یک اسب از یک قاطر پرسید‪ :‬بابات‬ ‫***‬

‫که بود؟‬ ‫حکایت‬
‫گفت‪ :‬بابام خر بود‪ .‬اما با همۀ خریتش‬ ‫مرد افغان ثروتمند سالخوردهای‪ ،‬دختر‬
‫خردسالی را به زنی گرفت‪ .‬از او پرسید‪:‬‬
‫توانست حساب آبجیجانت را برسد!‬
‫***‬ ‫«مرا دوست داری؟»‬
‫روی میمون‬ ‫دختر گفت‪« :‬بسیار‪».‬‬
‫پرسید‪« :‬به حیث شوهر یا به حیث‬
‫احمدینژاد رفته بود شیراز‪ .‬برای‬
‫استقبال پوسترهایی چاپ کرده بودند با‬ ‫برادر؟» (به عنوان)‬
‫گفت‪« :‬هیچ یک‪ .‬به حیث بابای‬
‫تصویر او و این شعر سعدی‪:‬‬
‫بخت باز آید از آن در که یکی چون‬ ‫کلان!» (پدربزرگ)‬
‫***‬
‫تو درآید‬ ‫شوخی سورئالیستی!‬
‫جوانی راه افتاد و زیر تمام پوسترها‪،‬‬ ‫یک روز غضنفر خودش را میزند به‬

‫مصراع دوم شعر سعدی را نوشت‪:‬‬ ‫آن راه‪ ،‬گم میشود!‬
‫روی میمون تو دیدن د ِر دولت بگشاید!‬

‫‪96‬‬

‫‪43 1‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪۲‬‬ ‫(سودوکو)‬

‫‪53۷‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪ 15 14 13 1۲ 11 10 9 8 ۷ 6 5 4 3 ۲ 1‬عمودی‪:‬‬

‫‪1۷‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ ۱‬ـ از خوانندگان معروف‪ ،‬خوشصدا‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫و فقید ایران‬
‫‪96‬‬ ‫‪۲1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪۲‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ 2‬ـ نه به عربی ـ سایه ـ فراوان ـ جهان‬
‫‪۷8 ۲ 3‬‬ ‫‪۳‬ـ از روزنامهنویسان قدیمی و فقید‬ ‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪۷8‬‬ ‫ایران و ناشر «نسیم شمال»‬ ‫‪4‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪ 4‬ـ هم میوه است و هم بیابان ـ‬
‫‪4 ۲1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬
‫جسارت ـ علامت جمع‬
‫ایران‬ ‫عمودی‪:‬‬ ‫‪11 10 9 8 ۷ 6 5 4 3 ۲ 1‬‬ ‫‪ ۵‬ـ او هم حرفهای دارد ـ رفوزه‬ ‫‪6‬‬
‫‪ ۷‬ـ وظیفه ـ دام‬
‫‪ ۸‬ـ گلی است ـ از‬ ‫‪ ۱‬ـ از رؤسای جمهوری‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ ۶‬ـ پیشینه ـ لقا ـ نشانه‬ ‫‪۷‬‬
‫وسایل زینتی بانوان‬ ‫پیشین آمریکا‬ ‫‪ ۷‬ـ پهلوان ـ پاکتر ـ عزیز و‬
‫‪ 9‬ـ علمی است‬ ‫‪۲‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪۱۰‬ـ قبیله ـ وسیلهای‬ ‫‪ 2‬ـ سرپرست ـ شجاعت‬ ‫دوستداشتنی‬
‫برای روشن کردن‬ ‫‪ ۳‬ـ بهره ـ تاریخدان و‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ ۸‬ـ دو رو ـ از شهرهای ایران‬ ‫‪9‬‬
‫‪ ۱۱‬ـ فهمیدن ـ شهری‬ ‫سیاستمدار معروف‬ ‫‪ 9‬ـ شهری در کشور ما ـ حیوانی‬ ‫‪10‬‬
‫در ایران ـ مرغی است‬ ‫ایتالیایی در قرن‬ ‫‪4‬‬ ‫است ـ از فراوردههای پوستی ـ‬
‫‪11‬‬
‫شانزدهم‬ ‫‪5‬‬ ‫حرف تعجب‬ ‫‪1۲‬‬
‫‪ 4‬ـ سکونت دادن ـ‬ ‫‪6‬‬ ‫‪۱۰‬ـ از محلههای قدیمی بین تهران و‬
‫تجریش ـ راه بیپایان ـ مرغی است‬ ‫‪13‬‬
‫علامت جمع‬ ‫‪۷‬‬ ‫‪ ۱۱‬ـ دو دلی ـ خداوند ـ پیش و‬ ‫‪ ۱۰‬ـ از نویسندگان معروف‬
‫‪ ۵‬یادداشت ـ مسیر و راه‬ ‫آمریکا در قرن نوزدهم ـ‬ ‫‪14‬‬
‫‪8‬‬ ‫نزدیک ـ نوعی پارچه گرانبها‬
‫و طریق‬ ‫‪9‬‬ ‫‪ ۱2‬ـ خجلت ـ دو رو دارد‬ ‫نوعی حمام‬ ‫‪15‬‬
‫‪ ۶‬ـ از شعرای نوپرداز و‬ ‫‪ ۱۱‬ـ دسری است سنتی ـ از‬
‫ترانهسرایان معاصر‬ ‫‪ ۱۳‬ـ ابتدا ـ در نانواییها پیدا میشود‬ ‫کارخانجات معظم صنعتی‬ ‫افقی‪:‬‬
‫ـ «شوخی» نیست‬
‫‪10‬‬ ‫آلمان‬ ‫‪ ۱‬ـ از هنرپیشگان قدیمی و‬
‫‪ ۱4‬ـ مشابه و همانند ـ در نوردیدن‬ ‫‪ ۱2‬ـ جزیرهای توریستی در‬ ‫فقید تئاتر ایران‬
‫حل جدول شماره قبل‬ ‫‪11‬‬ ‫آسمانها‬ ‫اقیانوس هند ـ اسمگذاری‬
‫‪ 2‬ـ مردار ـ واحد اندازهگیری‬
‫افقی‪:‬‬ ‫‪ ۱۵‬ـ اثری زیبا و فراموشناشدنی از‬ ‫شده ـ نقش‬ ‫زمان ـ از وسایل آشپزخانه‬
‫ایرج پزشکزاد‬ ‫‪ ۱۳‬ـ پنهان ـ افسون ـ از‬
‫از هنرپیشگان توانا‪،‬‬ ‫نوشیدنیها ـ ستارهای است‬ ‫ـ از حرکات آب‬
‫صاحبنام و قدیمی تئاتر‬ ‫حل جدول شماره قبل‬ ‫‪ ۱4‬ـ از وسایل آرایش ـ‬ ‫‪ ۳‬ـ وسیلهای برای نواختن ـ‬
‫جانشینها ـ موجودی‬ ‫از اعضای داخلی بدن انسان‬
‫‪ ۷‬ـ قلعهای تاریخی در‬ ‫ایران‬
‫لرستان‬ ‫‪2‬ـ متصلـ مخلوطی از‬ ‫افسانهای‬ ‫ـ نوعی مار‬
‫داروها و اجسام خوشبو‬ ‫‪ ۱۵‬ـ رستاخیز ـ از مرکبات‬ ‫‪4‬ـ از سیاستمردان دوران‬
‫‪ ۸‬ـ پرچم ـ خویشی و‬ ‫‪ ۳‬ـ صاحب ملک ـ از‬ ‫پهلوی و رهبر یکی از‬
‫قرابت‬ ‫آنطرف معنی ارشد و‬
‫احزاب مهم سیاسی‬
‫‪ 9‬ـ جدا ـ کمک و استعانت‬ ‫بزرگتر میدهد‬ ‫‪ ۵‬ـ از نخستوزیران پیشین‬
‫‪ ۱۰‬ـ داخل شدن ـ پیرو و‬ ‫‪ 4‬ـ حرف خطاب ـ از‬ ‫ایران ـ او هم حرفهای دارد‬
‫دنباله ـ حرفی به اول آن‬
‫بیفزائید از اعضای داخلی‬ ‫شهرهای ایران‬ ‫ـ اسارت‬
‫‪ ۵‬ـ راه و روش ـ جهتی‬ ‫‪ ۶‬ـ از سر باز کردن ـ او‬
‫بدن انسان است‬ ‫‪ ۷‬ـ از پادشاهان ایران قبل از‬
‫‪ ۱۱‬ـ از رودخانههای بزرگ‬ ‫است‬ ‫یورش عربها ـ علامت جمع‬
‫جهان ـ به سبکی مثال‬ ‫‪ ۶‬ـ منزوی ـ کیشها‬ ‫‪ ۸‬ـ سرکرده ـ جوی خون ـ‬

‫است ـ رواندازی است‬ ‫درختی است‬
‫‪ 9‬ـ نوعی خودرو ـ وحشی‬
‫ـ ش ّر و ناپسند ـ خوراکی‬

‫است متداول‬