Page 22 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره 374 (دوره جديد

‫هوشنگ ابتهاج در سالهای گذشته ساکن شهر کلن آلمان‬ ‫امیرهوشنگ ابتهاج‬ ‫صفحه‌‪‌‌22‬شماره‌‪‌1840‬‬
‫بود‪ .‬او درباره مهاجرتش به آلمان در یک مصاحبه گفته بود‪:‬‬ ‫درگذشت؛‬ ‫جمعه ‪ ۲1‬تا ‪ ۲7‬مرداد ماه ‪14۰1‬خورشیدی‬
‫«رفتن من اجباری بود‪ .‬اول یکی از بچههایم رفت آلمان‪،‬‬
‫بعد زنم رفت که بچهام تنها نباشد‪ .‬بعد بچههای دیگرم‬ ‫پس تو که این ترانه را‬ ‫= امیرهوشنگ ابتهاج با نام هنری «ه‪.‬ا‪ .‬سایه» شاعر و‬
‫رفتند‪ .‬یک مدتی هم من ممنوعالخروج بودم‪ .‬بالاخره من‬ ‫سرودی چرا در زندانی؟!‬ ‫پژوهشگر بیش از هفت دهه در حوزه شعر و ادبیات‬
‫فارسی فعالیت میکرد و در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬تا ‪۱۳۵۶‬‬
‫هم رفتم‪».‬‬ ‫امیرهوشنگ ابتهاج (ه‪ .‬ا‪ .‬سایه)‬ ‫خورشیدی مسئول بخش موسیقی رادیو ملی ایران و‬
‫او همچنین افزوده بود «البته من خودم مهاجرت نکردم ولی‬ ‫هوشنگ ابتهاج به همراه چند نفر از شاعران و نویسندگان‬
‫اگر چیزی زندگی شما را تهدید میکند و خطر مرگ برای شما‬ ‫عضو کانون نویسندگان در جریان اختلافاتی که در نخستین‬ ‫سرپرست برنامه معروف «گلها» بود‪.‬‬
‫وجود دارد‪ ،‬شما حق دارید که هر نقطه خطرناکی را ترک‬ ‫سالهای پس از انقلاب در این کانون شکل گرفت از آن‬ ‫=هوشنگ ابتهاج در حوزه سیاسی افکار چپگرا و‬
‫اخراج شد‪ .‬وی مدتی پس از اخراج از کانون نویسندگان‬ ‫«تودهای» داشت و پیش از انقلاب‪ ۵۷‬مانند بسیاری دیگر از‬
‫کنید تا در امان باشید‪».‬‬ ‫به همراه جمعی از شاعران و نویسندگان از جمله محمود‬ ‫همفکرانش که به کار و زندگی عادی از جمله در نهادهای‬
‫هوشنگ ابتهاج درباره اینکه آیا در آلمان هم شعر میسراید‬ ‫اعتمادزاده (بهآذین)‪ ،‬سیاوش کسرایی و فریدون تنکابنی که‬ ‫دولتی و مؤسساتی مانند رادیو و تلویزیون اشتغال داشتند‪،‬‬
‫گفته بود‪« :‬بله‪ .‬این ویروسی است که از تن آدم نمیرود‪.‬‬ ‫همگی از طرفداران و یا اعضای حزب توده بودند‪« ،‬شورای‬ ‫وی نیز به کار در رادیو دولتی ایران مشغول بود‪ ،‬اما پس از‬
‫ترسم این است که در آن دنیا هم دچار شعر گفتن شوم‪.‬‬ ‫انقلابی که حزب توده به شکل تمامعیار از آن دفاع میکرد‪،‬‬
‫شعر گفتن ایران و آلمان و ژاپن ندارد‪ .‬گاهی چیزهایی به‬ ‫نویسندگان و هنرمندان ایران» را تأسیس کردند‪.‬‬ ‫همزمان با قلع و قمع این حزب توسط جمهوری اسلامی‪،‬‬
‫کله شما میآید و شما یاد گرفتهاید‪ ،‬که آنچه حس میکنید‪،‬‬ ‫هوشنگ ابتهاج در حوزه سیاسی افکار چپگرا و «تودهای»‬ ‫در سال ‪ ۱۳۶۲‬بازداشت شد و یک سال در زندان بسر برد‪.‬‬
‫داشتو پیشازانقلاب‪ ۵۷‬مانندبسیاریدیگرازهمفرانشیز‬ ‫= او درباره دوران زندانش گفته «در زندان بودم و با یک‬
‫بگویید‪ .‬گاهی کمتر و گاهی بیشتر‪».‬‬ ‫که به کار و زندگی عادی از جمله در نهادهای دولتی و‬ ‫هموطن همبند‪ ،‬ترانه «ایران ای سرای امید» از بلندگوی‬
‫در سالهای گذشته بسیاری از غزلها و سرودههای ه‪ .‬ا‪.‬‬ ‫مؤسساتی مانند رادیو و تلویزیون اشتغال داشتند‪ ،‬وی نیز به‬ ‫زندان پخش شد‪ ،‬تا که شنیدم زدم زیر گریه! همبندم گفت‪:‬‬
‫سایه در میان بخشی از جوانان مورد استقبال قرار گرفت‪.‬‬ ‫کار در رادیو دولتی ایران مشغول بود‪ .‬اما پس از انقلابی که‬ ‫چرا گریه میکنی؟ گفتم‪ :‬شاعر این ترانه منم‪ .‬گفت‪ :‬پس تو‬
‫حزب توده به شکل تمامعیار از آن دفاع میکرد‪ ،‬همزمان با‬
‫این غزل از معروفترین آنهاست‪:‬‬ ‫قلع و قمع این حزب توسط جمهوری اسلامی‪ ،‬در سال ‪۱۳۶۲‬‬ ‫که این ترانه را سرودی چرا در زندانی؟!»‬
‫بازداشت شد و یک سال در زندان بسر برد‪ .‬ابتهاج درباره این‬
‫امروز نه آغاز و نه انجام جهان است‬ ‫دوره از بازداشت خود گفته است که «به مدت ‪ ۸۴‬روز مرا با‬ ‫امیرهوشنگ ابتهاج شاعر و غزلسرای معاصر ایران بامداد‬
‫ای بس غم و شادی که پس پرده نهان است‬ ‫چشمبند در راهرو و کنار مستراح نگهداشتند و همانجا روی‬ ‫چهارشنبه ‪ ۱۹‬امرداد ‪ ۱۴۰۱‬در سن ‪ ۹۴‬سالگی در آلمان‬
‫موزاییک باید میخوابیدم اما بعد از ‪ ۸۴‬روز مرا به سلولی‬
‫گر مرد رهی غم مخور از دوری و دیری‬ ‫درگذشت‪.‬‬
‫دانی که رسیدن‪ ،‬هن ِر گا ِم زمان است‬ ‫کوچک منتقل کردند‪».‬‬ ‫امیرهوشنگ ابتهاج با نام هنری «ه‪.‬ا‪ .‬سایه» شاعر و پژوهشگر‬
‫او درباره دوران زندانش گفته «در زندان بودم و با یک‬ ‫بیش از هفت دهه در حوزه شعر و ادبیات فارسی فعالیت‬
‫تو رهرو دیرینهی سرمنزل عشقی‬ ‫هموطن همبند‪ ،‬ترانه «ایران ای سرای امید» از بلندگوی‬ ‫میکرده و پیش از انقلاب ‪ ۵۷‬مسئول موسیقی رادیو ایران و‬
‫بنگر که ز خون تو به هر گام نشان است‬ ‫زندان پخش شد‪ ،‬تا که شنیدم زدم زیر گریه! همبندم گفت‪:‬‬ ‫سرپرست برنامه معروف «گلها» بود‪ .‬او چند مجموعه شعر‬
‫چرا گریه میکنی؟ گفتم‪ :‬شاعر این ترانه منم‪ .‬گفت‪ :‬پس تو‬ ‫و همچنین چند تألیف دارد و تصحیحی نیز بر دیوان اشعار‬
‫آبی که برآسود‪ ،‬زمینش بخو َرد زود‬
‫دریا شود آن رود که پیوسته روان است‬ ‫که این ترانه را سرودی چرا در زندانی؟!»‬ ‫حافظ با عنوان «حافظ به سعی سایه» انجام داده است‪.‬‬
‫تصنیف خاطرهانگیز «تو ای پری کجایی» و شعر «دیرست‬ ‫علت درگذشت هوشنگ ابتهاج که مدتها بیمار بود‪،‬‬
‫باشد که یکی هم به نشانی بنشیند‬ ‫گالیا» از دیگر اشعار خیلی معروف هوشنگ ابتهاج هستند‪.‬‬ ‫گذشته از کهولت‪ ،‬از سوی خانواده او اعلام نشده است‪ .‬او‬
‫بس تیر که در چلهی این کهنه کمان است‬ ‫تیرماه امسال به دلیل نارسایی کلیه چند روز در بیمارستان‬

‫از روی تو دل کندنم آموخت زمانه‬ ‫بستری بود‪.‬‬
‫این دیده از آن روست که خونابهفشان است‬ ‫یلدا ابتهاج فرزند هوشنگ ابتهاج بامداد امروز چهارشنبه ‪۱۹‬‬
‫مردادماه ‪ ۱۴۰۱‬در صفحهی اینستاگرام خود از درگذش ِت این‬
‫دردا و دریغا که در این بازی خونین‬
‫بازیچهی ایام‪ ،‬دل آدمیان است‬ ‫شاعر نامدار خبر داد‪.‬‬
‫یلدا ابتهاج با انتشار تصویری از پدرش نوشت‪«« :‬بگردید‬
‫دل بر گذر قافلهی لاله و گل داشت‬ ‫‪ ،‬بگردید ‪ ،‬درین خانه بگردید درین خانه غریبید‪ ،‬غریبانه‬
‫این دشت که پامال سواران خزان است‬
‫بگردید‪ .‬سایه ما با هفتهزارسالگان سربهسر شد‪».‬‬
‫روزی که بجنبد نفس با ِد بهاری‬ ‫امیر هوشنگ ابتهاج در سال ‪ ۱۳۰۶‬خورشیدی در شهر رشت‬
‫بینی که گل و سبزه کران تا به کران است‬ ‫متولد شد و در میانهی دوره دبیرستان برای ادامه تحصیل‬
‫به تهران رفت‪ .‬او فرزند میرزا آقاخان ابتهاج و فاطمه رفعت‬
‫ای کوه‪ ،‬تو فریاد من امروز شنیدی‬ ‫و تنها پسر یک خانواده ‪ ۴‬فرزندی بود‪ .‬پدرش آقاخان ابتهاج‬
‫دردیست درین سینه که همزاد جهان است‬ ‫از مردان سرشناس رشت و مدتی رئیس بیمارستان معروف‬

‫از داد و ِوداد آنهمه گفتند و نکردند‬ ‫پورسینا در این شهر بود‪.‬‬
‫یارب‪ ،‬چه قدر فاصلهی دست و زبان است‬ ‫هوشنگ ابتهاج در ‪ ۲۲‬سالگی در سال ‪ ۱۳۲۸‬خورشیدی‬
‫نخستین مجموعه اشعارش با عنوان «نخستین نغمهها» را‬
‫خون میچکد از دیده در این کنج صبوری‬ ‫در رشت منتشر کرد‪« .‬سراب» دومین دفتر شعر هوشنگ‬
‫این صبر که من میکنم‪ ،‬افشرد ِن جان است‬ ‫ابتهاج در سال ‪ ۱۳۳۰‬در تهران منتشر شد‪« .‬سیاه مشق»‪،‬‬
‫«شبگیر» و «زمین» سه مجموعه اشعار دیگر ابتهاج بودند‬
‫از راه مرو سایه‪ ،‬که آن گوهر مقصود‬ ‫که در فاصله سالهای ‪ ۱۳۳۲‬تا ‪ ۱۳۳۴‬منتشر شدند‪« .‬چند‬
‫گنجیست که اندر قد ِم راهروان است‬ ‫برگ از یلدا» حدود یک دهه بعد در سال ‪ ۱۳۴۴‬منتشر شد‪.‬‬
‫در سال ‪ ۱۳۵۲‬سایه مجموعه دیگری از غزلیات خود را با‬
‫نام «سیاه مشق دو» منتشر کرد و کتاب شعر بعدی او سه‬
‫سال پس از انقلاب سال ‪ ۱۳۵۷‬به نام «یادگار خون سرو» در‬
‫سال ‪ ۱۳۶۰‬و «سیاه مشق سه» در سال ‪ ۱۳۶۴‬انتشار یافت‪.‬‬
‫هوشنگ ابتهاج همچنین در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬تا ‪ ۱۳۵۶‬شمسی‬
‫مسئول بخش موسیقی رادیو ملی ایران و سرپرست برنامه‬

‫معروف «گلها» بود‪.‬‬