Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۷۸ (دوره جديد

‫صفحه‌‪‌1۳‬شماره‌‪1844‬‬ ‫بنده ــ به این شرح كردند‪:‬‬ ‫بنده در سری كتابهای تاریخی با عنوان «مروری در‪»...‬‬
‫جمعه ‪ ۱۲‬تا پنجشنبه ‪ ۱۸‬سپتامبر ‪۲۰۲۲‬‬ ‫«پیامد فوری این رویدادها قتل حسنعلی منصور در‪ ۶‬بهمن‬ ‫كه برای استفاده جوانان تألیف كرده بودم‪ ،‬تألیفی هم داشتم با‬
‫‪ ۱۳۴۳‬و سوءقصد نافرجام به جان شاه در كاخ مرمر در ‪۲۱‬‬ ‫عنوان «مروری در واقعه‪ ۱۵‬خرداد‪ »۴۲‬كه یك بررسی بیطرفانه‬
‫فارسی» تشخیص داده و در ترجمه آورده اند‪.‬‬ ‫فروردین‪ ۱۳۴۴‬بود و پیامد دراز مدت آن انقلاب توفندهای بود‬ ‫علل و عواقب این واقعه بود‪ .‬شش هفت سال پیش‪ ،‬به خواهش‬
‫این هم خیال میكنم نتیجه دوری دراز مدت نویسنده از‬ ‫مجلهعلموجامعهچاپواشنگتن‪ ،‬خلاصهبخشیازاینكتاب‬
‫محیط ادبی كشور است‪ .‬ما‪ ،‬در ایران یك مكتب اختصاصی‬ ‫كه رژیم پهلوی را درهم كوبید»‬ ‫را به صورت مقالهای تنظیم كردم كه همان موقع در آن مجله‬
‫ترجمه داشتیم‪ ،‬كه هر چند رو به تعطیل است‪ ،‬ولی هنوز‬ ‫در نتیجه‪ ،‬با این حذف و جابجائی و مونتاژ‪ ،‬مقاله بنده به‬ ‫و متعاقباً در مجموعهای از مقالاتم تحت عنوان «مصدق باز‬
‫پیروانی دارد‪ .‬خصوصیت مكتب مزبور اینست كه مترجم بین‬ ‫صورترسالهایدرآمدهبوددرتحقیروتخفیفرژیمسابق‪،‬مایه‬
‫نویسنده و خواننده بی طرف نمیماند‪ .‬پیشرو این مكتب كه‬ ‫ذلت و محنت ایران و تجلیل و تعظیم رژیم جدید‪ ،‬احیا كننده‬ ‫مصلوب» چاپ شد‪.‬‬
‫از مترجمین معروف و پركار بود‪ ،‬اظهار وجود مترجم را برای‬ ‫شوكت و عظمت ایران‪ ،‬آن هم در متن كتاب درسی «سیاست‬ ‫آقای دكتر عهم كه نسخهای از این نشریه را به دست آورده‬
‫تصحیح كجرویهای نویسنده لازم میدانست و مترجمین وفادار‬ ‫بودند‪ ،‬از تهران به من تلفن زدند و اجازه گرفتند كه مقاله مرا‬
‫به متن ــ مثل قاضی و توكل و بهآذین ــ را «مترجمین متحصن»‬ ‫خارجی ایران در دوران پهلوی»!‬ ‫در تألیفی نقل كنند‪ .‬چندی بعد كتابی را كه زیر عنوان «سیاست‬
‫می نامید‪.‬میگفتاینهادرحصنوپناهنویسنده‪ ،‬خوانندهرا‬ ‫چون به عنوان ممنوع القلم و ممنوعالوجود راهی به جراید‬ ‫خارجی ایران در دوران پهلوی» متنشر كرده بودند‪ ،‬از تهران برای‬
‫گمراه میكنند‪ .‬حالی كه مترجم «غیر متحصن» با سبك سنگین‬ ‫داخلی نداشتم‪ ،‬اعتراضی در جراید خارج نوشتم آقای دكتر عهم‬ ‫بنده فرستادند‪ .‬دیدم كه در این كتاب بخشی را تحت عنوان‬
‫كردن موضوع‪ ،‬شخصیت خودش را بروز میدهد‪ .‬ما‪ ،‬در آن‬ ‫هم ضمن جواب تندی كه در مجله علم و جامعه واشنگتن به‬ ‫«كاپیتولاسیون دوم» ظاهراً به نقل مقاله بنده اختصاص داده‬
‫روزگاران‪ ،‬بین خودمان این قبیل ترجمه را ترجمه «ازمیری»‬ ‫و در پانویس آخرین صفحه با عزت و احترام تمام متذكر شده‬
‫لقب داده بودیم‪ .‬وجه تسمیه هم این بود كه یك وقتی رئیس‬ ‫بنده دادند‪ ،‬مرقوم فرمودند‪:‬‬ ‫بودندكهاینبخشنتیجهتحقیقفلانیاستكه«اكنونبااجازه‬
‫جمهوری تركیه‪ ،‬شاید جلال بایار‪ ،‬به سفر رسمی به ایران آمده‬ ‫«هر شخص با انصافی تصدیق خواهد كرد كه مطالب مندرج‬
‫بود‪ .‬چون غیر از تركی هیچ زبان دیگری نمیدانست‪ ،‬سرمیز شام‬ ‫در صفحات‪ ۱۷‬تا‪ ۲۰‬مقاله آقای پزشكزاد در جمهوری اسلامی‬ ‫ایشان در این كتاب نقل میگردد»‬
‫داریوش كوپال را به عنوان مترجم در فاصله دو صندلی محمد‬ ‫اما وقتی این بخش را خواندم دودی غلیظتر از دودی كه‬
‫رضا شاه و رئیس جمهوری نشاندند‪ .‬داریوش كوپال‪ ،‬كه هر جا‬ ‫قابل انتشار نمیباشد»‬ ‫احتمالا بعد از شنیدن خبر انتشار ابوالهول ایرانی از سر آقای‬
‫هست امیدوارم به سلامت باشد‪،‬از همكاران ما در وزارت خارجه‬ ‫بسیار خوب‪ ،‬صفحههای ‪ ۱۷‬تا ‪ ۲۰‬قابل انتشار نبوده است‪.‬‬
‫وجوانیبذلهگو وبهنهایتدوستداشتنیبود‪.‬وقتیمهمانان‬ ‫اما‪ ،‬نمیفرمایند كه چطور صفحه بعدی‪ ،‬یعنی صفحه‪ ۲۱‬قابل‬ ‫میلانی بلند شده‪ ،‬از سر بنده بلند شد‪ .‬چرا؟ عرض میكنم‪.‬‬
‫از سر میز شام بلند شدند و رئیس جمهوری با یكی از وزرایش‬ ‫انتشار شده و تصادفا به آخر صفحه ‪ ۱۶‬الحاق گردیده است!‬ ‫مقاله بنده از دو بخش تشكیل میشد‪ .‬بخش اول حكایت‬
‫مشغول صحبت شد‪ ،‬شاه با استفاده از فرصت‪ ،‬آهسته ولی با‬ ‫فشار دولت امریكا بود به دولت ایران برای اعطای مزایا و‬
‫حالا این مونتاژ و نتیجهگیری «خداپسندانه» بجای خود‪،‬‬ ‫مصونیتهای دیپلماتیككنوانسیونوینبهنظامیانامریكائیدر‬
‫لحن تعرض به كوپال گفت‪:‬‬ ‫نفرمودهاند كه چرا از قول من به مردم ناسزا گفتهاند؟ در «نقل»‬ ‫ایران‪ ،‬و مقاومت اولیه دولتهای علم و منصور و تمكین آنها در‬
‫ــ اواخر شام‪ ،‬موقع دسر رئیس جمهوری مدتی حرف زد كه‬ ‫مقاله بنده‪ ،‬به یك جائی میرسیم كه ضمن صحبت از نخست‬ ‫نهایت‪ ،‬و جریان تصویب قانون آن در پارلمان‪ .‬و بخش دوم كه‬
‫وزیر‪ ،‬حسنعلی منصور‪ ،‬آوردهاند‪« :‬نخست وزیر با وقاحت هر‬ ‫نتیجهگیری از بخش اول بود‪ ،‬شرح تمهیدات آیتالله خمینی در‬
‫شما نفهمیدم چرا ترجمه نكردید!؟‬ ‫چه تمامتر دروغ میگفت» ــ كه روح بنده از چنین عبارتی و‬ ‫بهره برداری از این ضعف دولت برای كوبیدن نظام حاكم بود‪.‬‬
‫كوپال جواب داد‪:‬‬ ‫چنین ناسزائی بی اطلاع بود و باید بگویم كه با وجود اعتراض‬ ‫لب كلام این بود كه آیتالله خمینی با هدف استقرار حكومت‬
‫دینی در جستجوی شعاری بود كه همه قشرهای جامعه را به‬
‫ــ برای اینكه مزخرف میگفت‪ ،‬قربان‪.‬‬ ‫مكر ّرم‪ ،‬اقدامی برای حذف اسم من از كتاب نكردهاند‪.‬‬ ‫مخالفت با نظام حاكم به حركت در آورد‪ .‬از هنگام سربلند‬
‫ــ مزخرف میگفت؟‬ ‫آقای میلانی علاوه بر اعتراض به نادرستیهای ترجمه‪ ،‬به‬ ‫كردن به مناسبت لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در سال ‪،۱۳۴۱‬‬
‫دستكاریهای آقای دكتر عهم در متن نیز گله كردهاند‪ .‬فیالمثل‬ ‫با شعارهای مذهبیاش هیچگاه نتوانسته بود ــ حتی روز ‪۱۵‬‬
‫ــ بله‪ ،‬قربان از خربزه گرگاب اصفهان كه داشت می خورد‪،‬‬ ‫از اینكه سگ شاه را دانماركی معرفی كردهاند‪ ،‬حالیكه در متن‬ ‫خرداد ‪ ۴۲‬ــ جمعیتی بیش از چهار پنج هزار نفر را به حركت‬
‫تعریف میكرد‪ .‬ولی میگفت خربزههای ازمیر ما از این‬ ‫انگلیسی صحبتی از ملیت این سگ نبوده است‪ .‬یا در جای‬ ‫در آورد‪ .‬ولی پس از اطلاع از تصویب قانون مصونیت نظامیان‬
‫شیرینتر و خوشبوتر است‪ .‬ده‪ ،‬مزخرف میگوید‪ ،‬قربان! من‬ ‫دیگری‪،‬لهجه هویدارابهابتكارشخصی‪«،‬مخلوطیازعربیو‬ ‫امریكائیكهآنراكاپیتولاسیونتازهایدانست‪،‬یكفریادملیهمه‬
‫خربزه ازمیر را میشناسم‪ ،‬مادرم اهل ازمیر است‪ .‬اینها آنجا یك‬ ‫گیری را سرداد‪« :‬عظمت ایران از بین رفت‪ .‬استقلال ما از دست‬
‫چیزی مثل كدو حلوائی میخورند كه خیال میكنند خربزه‬ ‫رفت‪ ،‬عزت ما پایكوب شد‪ .‬مگر ما مستعمره هستیم؟‪ »...‬كه‬
‫است‪ .‬آن وقت این آقا میگوید آن كدوهای ازمیری از خربزه‬ ‫هر چند بلافاصله از ایران تبعید شد‪ ،‬این شعار او با طنین ملی‬
‫و دلسوزی برای استقلال و عزت و حرمت ایران‪ ،‬در ته ذهن‬
‫گرگاب بهتر است!‬ ‫خیلیها باقی ماند و پانزده سال بعد روزی كه آیتالله از نو با‬
‫باری‪،‬آخریناثریكهازبانیوپیشرومكتب«غیرمتحصن»به‬ ‫شعار آزادی و استقلال به میدان آمد‪ ،‬از این ذخیره ذهنی مردم‬
‫یادم مانده عباراتی از ترجمهاش از یك رمان تاریخی الكساندرو‬
‫برای كشاندن آنها به دنبال خود استفاده كرد‪.‬‬
‫دوما است‪:‬‬ ‫بخصوصاینكهدولتازانتشاركتاب«ولایتفقیه»‪،‬مانیفست‬
‫«دوك دومونمرانسی با چهره گرفته مدتی در اتاق قدم زد آنگاه‬ ‫سیاسی او‪ ،‬به سختی جلوگیری كرده و مانع شده بود كه نظریه‬

‫در برابر پیشكار خود ایستاد و گفت‪:‬‬ ‫حكومت فقها به موقع شناخته شود‪.‬‬
‫ــ آلفونس‪ ،‬از شما میخواهم كه بی درنگ به فونتن بلو حركت‬ ‫خلاصهاینكهمنطوفان‪،‬بادوبوران‪،‬كمـِیدید‪،‬لغزندگیجاده‬
‫كنید‪.‬وقتیكنتسدوبارمراتنهایافتیدبگوئید‪:‬دوكدومونمرانسی‬ ‫را شرح داده بودم كه بگویم حادثه چرا و چگونه اتفاق افتاد‪ .‬اما‬
‫از دور و از قلب میدان جنگ بر دستهای شما بوسه میزند و‬ ‫آقای دكتر عهم‪ ،‬در این «نقل» بخش اول را كه حكایت ضعف‬
‫میگوید آنچه شنیدهاید ساخته و پرداخته دشمنان است و‬ ‫دولتهای علم و منصور بود‪ ،‬در كتاب خود آورده ولی تمام نتیجه‬
‫نباید مورد توجه كنتس قرار گیرد‪ .‬فرمود‪ ،‬سعدیا گوش مكن بر‬ ‫گیری بخش دوم را حذف فرموده بودند‪ .‬كاش قضیه به همین‬
‫جا ختم می شد‪ .‬نه! ماجرای درماندگی دولت و مجلس بیست‬
‫سخن اعدایت!»‬ ‫و یكم را با حذف چند صفحه‪ ،‬به صفحه آخر مقاله و پیام ملی‬
‫حالا رمان جای خود‪ ،‬شنیدهام یكی از بزرگان مكتب «غیر‬
‫متحصن»‪ ،‬سی چهل سال پیش‪ ،‬در ترجمه كتاب روح القوانین‬ ‫آقای خمینی (عظمت ایران از بین رفت‪)...‬‬
‫مونتسكیو‪ ،‬آنجائی كه نویسنده در شرح انواع حكومتها‬ ‫چسباندند و بعد از این مونتاژ‪ ،‬نتیجه گیری هم ــ البته از قول‬
‫مینویسد‪« :‬سه نوع حكومت وجود دارد‪ :‬جمهوری ــ سلطنتی‬
‫ــ استبدادی»‪ ،‬بنا به مصلحت وقت یا اعتقاد خود‪ ،‬آنها را به دو‬

‫نوع «سلطنتی ــ استبدادی» ترجمه كرده است‪.‬‬
‫پس‪ ،‬جزئیاتی مثل تعیین لهجه هویدا‪ ،‬در مقابل ابتكارات‬

‫مكتب ترجمه غیر متحصن چیزی نیست‪ .‬از این‬

‫وبسایت کیهان لندن به زبان انگلیسی‬