Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۱ (دوره جديد
P. 12

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌2‬شماره‌‪‌186۷‬‬
                                                                                                                          ‫جمعه ‪ ۵‬تا ‪ 11‬اسفندماه ‪1401‬خورشیدی‬

      ‫بازنشر‬                                                   ‫شاه گفت‪ :‬آمریكائیان هرگز مرا رها نخواهند كرد!‬

 ‫آخرین روزها‬                                                    ‫او در «یك ملاقات آسوده» در داخل هواپیما‪ ،‬به من اجازه داد حرفهایم را‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬                                                                      ‫بدون پردهپوشی بزنم‬
 ‫درگذشت‌شاه‬
                                                                 ‫محمدرضاشاه به قدرت خود اطمینان داشت و میگفت من دیگر هیچ‬
      ‫‌(‪)2‬‬                                                               ‫باجخواهی یا تهدیدی را از سوی دیگران نمیپذیرم‬

‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬                                                ‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬         ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬       ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫برای نوشتن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬   ‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬       ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬                  ‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬                               ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬       ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬     ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬   ‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬                                                                   ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬                ‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬    ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬        ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬         ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫‪ ۱۵‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬        ‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬  ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬                                                             ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
                                                                                          ‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬        ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
                               ‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬            ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬  ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬
                                                               ‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬     ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
                                                               ‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬

‫او را میهمانیها‪ ،‬مسائل سیاسی و سفرها برهم میزد و برای‬          ‫تا با شهبانو ناهار صرف كند‪ .‬اگر شهبانو‪ ،‬كه بسیار كمتر از‬   ‫ولی زندگی بسیار منظم شاه و دربار همچنان ادامه داشت‪.‬‬
‫او جز در تعطیلات آخر هفته وقت چندانی برای ورزش یا‬              ‫او وقتشناس بود‪ ،‬دیر میرسید‪ ،‬شاه منتظرش نمیشد و‬             ‫در قله قدرت هنوز هیچكس درنیافته بود كه چه میگذرد‪.‬‬
‫سر كردن با فرزندانش باقی نمیگذاشت‪ .‬شگفتانگیز آن‬                ‫غذایش را میخورد‪ .‬غذا‪ ،‬همیشه ساده بود‪ .‬شاه خوراكیهای‬        ‫هیچكس تصمیمی برای رویارویی با بحران نگرفته بود‪.‬‬
‫كه رویدادهایی كه میرفت تا بهزودی سرنوشت خاندان‬                 ‫لذیذ اما به مقدار كم را دوست داشت و مشروب الكلی‬            ‫هنوز آثار بیماری مهلكی كه «محمدرضاشاه» بدان گرفتار‬
‫سلطنتی و مملكت را زیر و رو كند‪ ،‬تا ماه سپتامبر عادات‬           ‫نمینوشید‪ .‬پس از غذا‪ ،‬روی كاناپهای دراز میكشید و‬            ‫آمده بود‪ ،‬و چندی بعد او را از پای درآورد‪ ،‬پدیدار نشده‬
‫و برنامههای آنان را عوض نكرد‪ .‬شاه بسیار كار میكرد‪،‬‬             ‫به موسیقی كلاسیك یا ملایم گوش میداد‪ .‬ساعت ‪ ۳‬بعد‬            ‫بود و او برنامههای عادی خود را انجام میداد‪ .‬صبح زود‬
‫ولی بر اساس همان برنامه همیشگی‪ ،‬فقط مقامات رسمی‬                ‫از ظهر به دفترش بازمیگشت و شرفیابیها كه تا ‪ ۶/۳۰‬یا‬         ‫بیدار میشد‪ ،‬ده دقیقهای ورزش صبحگاهی میكرد و سپس‬
‫مملكت را میدید‪ .‬شبهایش به استراحت‪ ،‬سرگرمی و گاهی‬               ‫‪ ۷‬بعد از ظهر طول میكشید‪ ،‬بار دیگر آغاز میشد‪ .‬شاه‬           ‫مطبوعات ایران و جهان را از نظر میگذراند و بخشهایی‬
‫پس از شام به یكی دو ساعتی بازی ورق میگذشت‪ .‬بنا‬                 ‫معمولا بین ساعت ‪ ۸‬تا ‪ ۸/۳۰‬شام میخورد‪ .‬سپس اگر‬              ‫از آنها را میخواند‪« .‬نیویورك تایمز»‪« ،‬واشنگتن پست»‪،‬‬
‫بر آنچه میگویند تظاهرات‪ ،‬برخوردهای تظاهركنندگان‬                ‫میهمانی خانوادگی یا ضیافت رسمی نبود‪ ،‬ترجیح میداد‬           ‫«لوموند»‪« ،‬فیگارو»‪« ،‬تایمز لندن»‪« ،‬اكسپرس»‪« ،‬نیوزویك»‬
‫با نیروهای انتظامی كه از همان زمان نقل تمام مجالس و‬            ‫برای استراحت و آرامش به تماشای فیلمهای حادثهای‪،‬‬            ‫و مجله «تایم» همیشه در میان مطبوعات خارجی بود‪.‬‬
‫بحث و گفتگوها در میهمانیهای سفارتخانههای خارجی بود‪،‬‬            ‫خندهآور یا تاریخی بنشیند‪ .‬البته بیشتر اوقات این برنامه‬     ‫سپس گزارشهای دستگاههای امنیتی را میخواند و سر ساعت‬
‫تقریباً هرگز در دربار مطرح نمیشد‪ .‬این بیخیالی بود یا‬                                                                      ‫ده به دفترش میرفت‪ .‬بلافاصله رئیس كل تشریفات شرفیاب‬
                                                                                                                          ‫میشد و با هم پیرامون برنامههای روزانه گفتگو میكردند‪،‬‬
                              ‫ناآگاهی اطرافیان؟‬                                                                           ‫به پارهای مسائل دیپلماتیك میپرداختند و سفرهای رسمی‬
                                                                                                                          ‫شاه را برنامهریزی میكردند‪ .‬پادشاه چند ماه پیش از آن‪،‬‬
                         ‫اپوزیسیون اعلیحضرت‬                                                                               ‫در این بخش بسیار پر اهمیت دربار‪ ،‬دگرگونیها و تحولاتی‬
‫پس از اغتشاش قم‪ ،‬گروه مطالعاتی «بررسی مسائل ایران»‬                                                                        ‫بهوجود آورده بود‪« .‬هرمز قریب» رئیس آن را كه پیشترها‬
‫كه سه سال پیش از آن به پیشنهاد خود شاه ایجاد شده‬                                                                          ‫سفیر ایران در «ژاپن» و آماج انتقادهای بسیار بود‪ ،‬بركنار‬
‫و هزار تنی از چهرههای دانشگاهی‪ ،‬روشنفكران‪ ،‬قضات‬                                                                           ‫كرده و «امیراصلان افشار» راكه از برجستهترین دیپلماتهای‬
‫بلندپایه‪ ،‬بازرگانان و صاحبان صنایع و خلاصه برجستهترین‬                                                                     ‫كشور بود‪ ،‬به جایش گماشته بود‪ .‬این گزینش نیز بر اساس‬
‫برگزیدگان كشور در آن عضویت داشتند و اغلب بهعنوان‬                                                                          ‫سنت دیرینه دربار‪ ،‬از میان مأموران عالیرتبه وزارت امور‬
‫«اپوزیسیون اعلیحضرت» قلمداد میشد‪ ،‬گزارش بسیار‬                                                                             ‫خارجه صورت گرفته بود‪« .‬افشار» پیشتر سفیر ایران در‬
‫دقیقی تهیه و به شاه تقدیم كرد كه در آن بر وخامت اوضاع‬                                                                     ‫«واشنگتن» و «بن» بود و مدتی نیز در حاشیه بهسر میبرد‪.‬‬
‫مملكت و قدرت گرفتن مخالفان مذهبی تأكید شده بود‪.‬‬                                                                           ‫او به راست و رك گویی و صداقت شهره بود‪ .‬تشریفات‬
‫در آن گزارش پژوهشی آمده بود كه در دو قرن گذشته‪،‬‬                                                                           ‫دربار را از نو سازمان داده و جلو پارهای زیادهرویها را گرفته‬
‫مذهبیون همه انقلابهای اجتماعی و سیاسی ایران را رهبری‬                                                                      ‫بود‪ .‬پس از او‪ ،‬نوبت ملاقات به وزیر دربار میرسید كه در‬
‫كرده و آخوندهای معترض‪ ،‬سرمنشأ آن بودهاند‪ .‬و با توجه‬                                                                       ‫آن زمان «امیرعباس هویدا» بود‪ .‬وزیر‪ ،‬امور مربوط به كار‬
‫به این واقعیت‪ ،‬بر لزوم آغاز هرچه زودتر گفتگو با مقامات‬                                                                    ‫خود را با شاه حل و فصل میكرد و آنگاه شرفیابیها آغاز‬
‫روحانی‪ ،‬بهویژه با آیتالله «شریعتمداری» اصرار ورزیده‬                                                                       ‫میشد‪ .‬هر باریابی‪ ،‬بسته به اهمیتش كمابیش سی دقیقه به‬
‫شده بود‪ .‬در گزارش‪ ،‬همچنین چاپ مقاله علیه «خمینی»‬                                                                          ‫درازا میكشید‪ .‬آخرین ساعت نیمروز به وزیر امور خارجه‪،‬‬
                                                                                                                          ‫یا اگر او در سفر بود‪ ،‬كه اغلب چنین بود‪ ،‬به معاون اولش‬
             ‫یك اشتباه بزرگ سیاسی قلمداد شده بود‪.‬‬                                                                         ‫اختصاص داشت‪ .‬این دیدارها در حدود ساعت یك و ربع‬
‫شاه فوراً دستور داد یك كمیسیون سری آن گزارش را‬                                                                            ‫بعد از ظهر پایان مییافت‪ .‬شاه به اقامتگاه خود میرفت‬
‫بررسی و ارزیابی كند‪ .‬در آن كمیسیون تیمسار «نصیری»‬

      ‫رئیس «ساواك» و «پرویز ثابتی» دستیار او در امنیت‬
   7   8   9   10   11   12   13   14   15   16   17