Page 20 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۱۶ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌0‬شماره‌‪‌188۲‬‬
‫جمعه ‪ ۲۶‬خرداد تا ‪ 1‬تیرماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫مفهوم تعهدات جهانی و مواضع جمهوری اسلامی‬
‫تعهدات جهانی چیست؟‬

‫=با وجود روشنی و وضوح اهمیت «تعهدات جهانی»‬
‫کشورها در قبال منافع جامعه بینالمللی‪ ،‬جمهوری اسلامی‬
‫ایران همواره چنین تعهداتی را نادیده گرفته است‪ .‬در‬
‫زمینه حقوق بشر‪ ،‬این قصور (عالمانه و یا نادانسته) در‬
‫انجام «تعهدات جهانی» بیش از هر نوع دیگر بیاعتنایی‬

‫به قوانین بینالمللی مشهود و بیشرمانه است‪.‬‬

‫محمود مسائلی – در حقوق بینالملل و به ویژه در حقوق‬
‫بشر بینالمللی‪ ،‬مفهوم «تعهدات جهانی»[‪ ]۱‬و یا به زبان‬
‫بهتر و روشنتر «تعهداتی نسبت به همه جهانیان»‪ ،‬به‬
‫منزله یک وظیفه اجتنابناپذیر برای همه کشورها نسبت به‬

‫حفاظت از منافع جامعه بینالمللی به شمار میرود‪.‬‬

‫جهانی» به یک هنجار اساسی رفتار در حقوق بینالملل‬ ‫ترافعی و نظریههای مشورتی دادگاه بینالمللی دادگستری و‬ ‫تعهدات جهانی چیست؟‬
‫معاصر و به ویژه حقوق بینالملل حقوق بشر تبدیل شده‬ ‫همچنین اسناد حقوقی بینالمللی‪ ،‬توضیح داده شود‪ .‬در عین‬ ‫تعهدات جهانی دارای چنان اهمیتی برای جامعه بینالمللی‬
‫است‪ .‬با الهام از این هنجار حقوقی اساساًجهانشمول‪ ،‬قواعد‬ ‫حال‪ ،‬این موضوع نیز به بحث گذاشته میشود که به دلیل‬ ‫هستند که نمیتوان از آنها عدول کرد‪ .‬مفهوم «تعهدات‬
‫مرسوم عمومی حاکم بر رفتار کشورها از اصل رضایت مبتنی‬ ‫عدم ایمان به حقوق بشر و دموکراسی‪ ،‬جمهوری اسلامی‬ ‫جهانی» که از ریشه لاتین سرچشمه میگیرد و به معنای‬
‫بر حاکمیت کشورها فراتر رفته و راه خود را به سوی افق‬ ‫نمیتواند به پیروی از «تعهدات جهانی» و هنجارها و اصول‬ ‫وظایف «در قبال همه» جهانیان است‪ ،‬ایجاب میکند که‬
‫نوینی برای برقراری نظمی عادلانهتر در جامعه بینالمللی‬ ‫کشورهای جهان از هنجارها و اصولی پیروی کنند که برای‬
‫باز میکند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬حقوق بینالملل معاصر‪ ،‬چه در‬ ‫حقوق بشر ملتزم و وفادار باشد‪.‬‬ ‫جامعه بینالمللی ارزشمند و گرامی هستند‪ .‬افزون بر این‬
‫تحقیقات دانشگاهی و چه در رویههای دیوان بینالمللی‬ ‫نوع تعهدات‪ ،‬کشورها موظف هستند به تعهدات ناشی‬
‫دادگستری‪ ،‬مشتاق است مفهوم «تعهدات جهانی» را در‬ ‫طرح موضوع‬ ‫از عهدنامهها و موافقتنامههایی که در سطح بینالمللی‬
‫بالاترین درجه اعتبار سلسله مراتب وظایف کشورها در‬ ‫«ارگا» واژهای کلاسیک از زبان لاتینی به معنای «به‬ ‫منعقد کردهاند نیز احترام گذاشته و همه سعی و تلاش خود‬
‫عرصه بینالمللی قرار دهد‪ .‬اینها تعهداتی هستند که بر‬ ‫سوی»‪« ،‬برای»‪« ،‬با توجه به»‪« ،‬احترام به»‪ ،‬و «امنس» به‬ ‫را برای اجرای آنها به کار گیرند‪ .‬ایندسته از وظایف کشورها‬
‫«بایستن» دلالت دارند‪ ،‬یعنی وظایفی که باید مستقل از‬ ‫معنای «همه» است‪ .‬این دو واژه عناصر تشکیلدهنده‬ ‫به عنوان تعهداتی که «هر کشور عضو معاهده نسبت به‬
‫اراده قانونگذاران بینالمللی و رضایت کشورها توسط آنان به‬ ‫مفهوم «تعهدات جهانی»‪ ،‬یعنی «تعهداتی نسبت به همه‬ ‫اعضای دیگر معاهده دارد»‪ ،‬شناخته میشود‪ ]۲[.‬از جمله‬
‫عهده گرفته شود‪ .‬اینگونه سلسله مراتب تعهداتی کشورها را‬ ‫جهانیان»‪ ،‬را تشکیل میدهند‪ .‬در حقوق بینالملل مفهوم‬ ‫اینگونه تعهدات قراردادی میتوان‪ ،‬به عنوان مثال‪ ،‬منشور‬
‫«تعهدات جهانی» دربرگیرنده وظایفی است که کشورها‬ ‫ملل متحد را نام برد‪ .‬بر اساس منشور‪ ،‬اعضای سازمان ملل‬
‫میتوان در نمودار زیر مشاهده نمود‪.‬‬ ‫نسبت به ارزشها و منافع اساسی جامعه بینالمللی‬ ‫متحد موظف میباشند «ایمان خود را به حقوق اساسی‬
‫«تعهدات جهانی» برای همه اعضای جامعه بینالمللی‬ ‫میبایست به عهده گرفته و در انجام آن تعهدات همه‬ ‫بشر‪ ،‬به حیثیت و ارزش انسان‪ ،‬به حقوق برابر زن و مرد‬
‫الزامآورند‪ .‬این در حالیست که تعهدات قراردادی فقط‬ ‫مساعی لازم را به کار گیرند‪ .‬از آنجا که «تعهدات جهانی» در‬ ‫مورد بازتایید قرار دهند»‪ .‬همچنین اعضای سازمان ملل‬
‫برای کشورهایی که با رضایت خود قراردادی دوجانبه یا‬ ‫ماهیت خود بر وظایف و مسئولیتهای استوار و انکارناپذیر‬ ‫متحد به «ترویج پیشرفت اجتماعی و استانداردهای بهتر‬
‫چندجانبه را منعقد کردهاند الزامآور است‪ .‬این ادعا توسط‬ ‫قرار دارند که از نوعی ضرورت «بایستن» سرچشمه میگیرد‪،‬‬ ‫زندگی در آزادی بیشتر» متعهدند‪ .‬اینها تعهداتی هستند‬
‫ماده ‪ ۱۱‬مقاولهنامه حقوق معاهدات سال ‪ ،۱۹۶۹‬موسوم به‬ ‫مسئولیت حاصل از قصور و کوتاهی در انجام آن تعهدات‪،‬‬ ‫که هیچگونه انحرافی از آنها جایز نیست‪ ]۳[.‬اهمیت‬
‫مقاولهنامه وین‪ ،‬تأیید شده است‪« :‬رضایت یک کشور برای‬ ‫نه تنها بر عهده کشور خاطی است‪ ،‬بلکه جامعه بینالمللی‬ ‫اینگونه «تعهدات جهانی» و تعهداتی که «هر کشور عضو‬
‫التزام به یک معاهده ممکن است با امضا‪ ،‬مبادله اسناد‬ ‫نیز‪ ،‬به دلیل خساراتی که اینگونه قصور برای همه اعضای‬ ‫معاهده نسبت به اعضای دیگر معاهده دارد»‪ ،‬در نیاز‬
‫تشکیلدهنده یک معاهده‪ ،‬تصویب‪ ،‬پذیرش‪ ،‬تصویب یا‬ ‫خانواده بشری به وجود میآورد‪ ،‬باید نسبت به آن واکنش‬ ‫جامعه بینالمللی به همزیستی مسالمتآمیز و توسعه روابط‬
‫الحاق یا هر وسیله دیگری در صورت توافق بیان شود‪».‬‬ ‫دوستانه بین کشورها بر اساس احترام به هنجارها و اصول‬
‫با این حال‪ ،‬نوعی همپوشی میان «تعهدات ارگا امنس» و‬ ‫نشان دهد‪.‬‬
‫وظایف حقوقی حاصل از قراردادها وجود دارد‪ .‬منظور این‬ ‫این بدان معناست که همه کشورها باید در حفظ‬ ‫ذاتی حقوق بشر‪ ،‬قرار دارد‪.‬‬
‫است که اگر قواعد حقوق بینالملل به ارزشها و منافع‬ ‫ارزشهای مورد احترام جامعه بینالمللی مسئول بوده و‬ ‫با وجود روشنی و وضوح اهمیت «تعهدات جهانی»‬
‫بنیادین جامعه بینالمللی مربوط باشد‪ ،‬تعهدات قراردادی‬ ‫میبایست وظایفی را در جهت اجرای آنها به کار گیرند‪ .‬در‬ ‫کشورها در قبال منافع جامعه بینالمللی‪ ،‬جمهوری اسلامی‬
‫به وظایف کاملاً الزامآوری که «ارگا امنس» تبدیل شده و از‬ ‫مواردی شامل ممنوعیت جنایت علیه بشریت و یا شکنجه‬ ‫ایران همواره چنین تعهداتی را نادیده گرفته است‪ .‬در زمینه‬
‫این رو در مورد کشورهایی هم که عضو معاهداتی نیستند‪،‬‬ ‫کشتار جمعی‪ ،‬هر کشوری ممکن است علیه کشور متخلف‪،‬‬ ‫حقوق بشر‪ ،‬این قصور (عالمانه و یا نادانسته) در انجام‬
‫بدون اینکه خودش از آن قصور و کوتاهی آسیب دیده باشد‪،‬‬ ‫«تعهدات جهانی» بیش از هر نوع دیگر بیاعتنایی به‬
‫اعمال میشوند‪.‬‬ ‫اقدامات قانونی را انجام دهد‪ .‬اینگونه است که «تعهدات‬
‫قوانین بینالمللی مشهود و بیشرمانه است‪.‬‬

‫این فصل سه پرسش را به بحث میگذارد‪:‬‬
‫«تعهدات جهانی» چیست؟‬

‫چرا جمهوری اسلامی ایران آنها را نادیده میگیرد؟‬
‫پیامدهای این قصور در قبال حقوق بشر چیست؟‬
‫با طرح پرسشها‪ ،‬کوشش میشود با ارائه تحلیل کاملی‬
‫از مفهوم «تعهدات جهانی»‪ ،‬اهمیت آن با توجه به آرای‬