Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۰ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۸66‬‬
‫جمعه ‪ ۲۸‬بهمن تا ‪ 4‬اسفندماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫بازنشر‬ ‫دكتر هوشنگ نهاوندی‪:‬‬

‫آخرین‌روزها‬ ‫دربار‪ ،‬دولت و رویدادهای دوران انقلاب‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬
‫درگذشت‌شاه‌‬ ‫مقاله «رشیدی مطلق» چاشنی انفجاری انقلاب بود‬
‫با انتشار این مقاله‪ ،‬خمینی به شخصیتی مافوق آنچه بود‪ ،‬تبدیل شد‬
‫‌(‪)1‬‬
‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬
‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬ ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬ ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫برای نوشتن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬ ‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬ ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬ ‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬ ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬ ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳۵۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬ ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬ ‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬ ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬ ‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬ ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬ ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬ ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫‪ ۱۵‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬ ‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬ ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬ ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬ ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬ ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬ ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬
‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬ ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬

‫شوروی ــ لهستان كه در ‪ ۲۵‬دسامبر ‪ ۱۹۶۰‬به غرب پناهنده‬ ‫نادرست‪ .‬در مقاله‪« ،‬خمینی» متهم شده بود كه جاسوس‬ ‫در روزهای پس از سفر رئیس جمهوری آمریكا‪ ،‬در محیط‬
‫شد‪ ،‬میدانست كه «آیتالله خمینی یكی از پنج خبرچین‬ ‫بیگانه بوده و یا هست‪ .‬در واقع‪ ،‬او در گروه اطرافیان‬ ‫كوچك سیاسی پایتخت ایران شكاف افتاده بود‪ .‬گروهی‬
‫مسكو در میان رهبران مذهبی شیعه است»‪ ،‬این موضوع را‬ ‫«سید ابوالقاسم كاشانی» بود كه با انگلیسیها نزدیكی‬ ‫میپنداشتند كه قدرت شاه بسیار بیش از گذشته شده است‪.‬‬
‫به مقامات ایران اطلاع نداده بود‪ .‬این موضوع در ماه مارس‬ ‫داشت‪ ،‬مخالف «مصدق» بود‪ .‬بعدها هم در زمان حكومت‬ ‫دسته دیگر‪ ،‬مخالفان شاه‪ ،‬ناامید و خشمگین بودند‪ .‬خود‬
‫سال ‪ ۲۰۰۰‬برملا شد (همان منبع)‪ .‬شاید هم آمریكاییها از‬ ‫سرهنگ «عبدالناصر» پولهایی از سرویسهای مخفی مصری‬
‫این موضوع در سال ‪ ۱۹۷۸‬برای كنترل اقدامات «خمینی» و‬ ‫دریافت كرده بود تا در راه بی ثبات كردن رژیم شاه هزینه‬ ‫شاه آرام و متین‪ ،‬و ظاهراً بی تفاوت بود‪.‬‬
‫كند‪ .‬خلاصه‪ ،‬از متخصصان دسیسهپردازی و آشوبگری بود‪.‬‬ ‫روز هشتم ژانویه ماجرایی روی داد كه امروز میتوان آن‬
‫بازی دادن او استفاده میكردند‪.‬‬ ‫از روابط پارهای از اطرافیانش با آلمان شرقی از اوایل دهه‬ ‫را بهراستی نقطه آغاز فراگرد انقلاب‪ ،‬و چاشنی انفجاری آن‬
‫به این ترتیب اتهاماتی كه در مورد داشتن ارتباطات پنهان‬ ‫هفتاد‪ ،‬رازی فاش نشده نبود (بهموجب اسناد ‪ )C.E.I‬و‬
‫با سرویسهای اطلاعاتی مختلف خارجی به وی وارد میآمد‪،‬‬ ‫بعضی از نشریات تخصصی اطلاعاتی غربی از آن سخن گفته‬ ‫دانست‪.‬‬
‫بی پایه نبود‪ .‬حتی اگر ناقص به نظر میرسید‪ ،‬مسأله‪،‬‬ ‫بودند‪ .‬اما گرچه «سیا» از سال ‪ ،۱۹۶۱‬از طریق اطلاعات‬ ‫«اطلاعات» روزنامه عصر تهران‪ ،‬مقالهای با امضای مستعار‬
‫آن نبود‪ .‬چاپ آن مقاله بود كه باعث شد «خمینی» به‬ ‫سرهنگ «گلنیوسكی» نفر شماره دو سازمان ضد جاسوسی‬ ‫«رشیدی مطلق» در مورد «روحالله خمینی»‪ ،‬آخوندی كه‬
‫شخصیتی تبدیل شود كه هر كسی میتوانست از او به سود‬ ‫به عراق تبعید شده بود‪ ،‬چاپ كرد كه بهزودی به معمایی‬
‫خود و به زیان رژیم استفاده كند‪ .‬تبدیل «خمینی» به هدف‬ ‫تبدیل شد‪ .‬تبعید «خمینی» به دلیل مخالفت و تحریكات او‬
‫اصلی رژیم یك عمل بیجا‪ ،‬و یك اشتباه بزرگ بود‪ .‬به نظر‬ ‫علیه «انقلاب سفید» و دگرگونیهای بنیادی در زمینه ارضی و‬
‫میرسید چاپ مقاله در آن روزنامه‪ ،‬به تحریك‪ ،‬و بهاحتمال‬ ‫آزادی زنان بود كه پایههای آن انقلاب را تشكیل میدادند‪.‬‬
‫بیشتر با تحمیل صورت گرفته است‪ .‬بیست و دو سال پس‬ ‫البته‪ ،‬از چندین هفته پیش از آن نوارهای ضبط صوت و‬
‫از آن واقعه‪ ،‬مسأله چاپ مقاله «رشیدی مطلق» در كتابهای‬ ‫پیامهایی از «نجف» تبعیدگاه «خمینی» در میان محافلی‬
‫پایان ناپذیری كه در مورد شاه یا انقلاب نوشته میشود‪،‬‬ ‫در تهران و قم پخش میشد‪ .‬لحن پیامها بسیار خشن بود و‬
‫هنوز مطرح است و پرسشهایی برمیانگیزد‪ .‬پژوهشی دقیق‬ ‫خمینی در آنها پادشاه را بهباد دشنام و ناسزا میگرفت‪ .‬اما‬
‫و كنجكاوی و كنار هم گذاشتن اطلاعات گوناگون‪ ،‬سرمنشأ‬ ‫سخنگوی اصلی و سردسته جنبش سیاسی ــ مذهبی كه در‬
‫این ماجرا را آشكار میسازد‪ :‬اندیشه تهیه آن مقاله از سوی‬ ‫جهت ایجاد تحولات اساسی در نظام حكومتی مملكت آغاز‬
‫«امیرعباس هویدا» وزیر دربار به شاه پیشنهاد شد‪ .‬او به‬ ‫شده بود‪ ،‬آیتالله «شریعتمداری» در قم بود‪« .‬خمینی»‬
‫شاه كه از حملات این آخوند تبعیدی ناخرسند بود گفت‪:‬‬ ‫را تقریباً هیچكس نمیشناخت و بسیاری هم او را فراموش‬
‫«چرا ما پاسخ خمینی را ندهیم و شخصیت راستین و پیشینه‬ ‫كرده بودند‪ .‬چاپ مقالهای كه او چهره شاخصش بود‪،‬‬
‫او را برملا نكنیم‪ ».‬شاه احتمالا پاسخ داده بود‪« :‬چرا كه نه‪».‬‬ ‫بی معنا و بی شك یك اشتباه بزرگ بود‪ .‬در ساعات پس‬
‫و این پاسخ بهعنوان موافقت و سپس یك دستور تلقی شد‪.‬‬ ‫از چاپ آن مقاله‪ ،‬هیچكس توجهی به آن نكرد و چاپش‬
‫نگارش مقاله برعهده روزنامهنگاری كه اكنون در خارج از‬ ‫بهزحمت شگفتی كسی را برانگیخت‪ .‬در آن مقاله در مورد‬
‫كشور زندگی میكند نهاده شد‪ .‬هیچ اطلاع دقیقی در اختیار‬ ‫«خمینی» گفته شده بود هندی تبار است‪ ،‬كه راست بود‪.‬‬
‫او گذاشته نشد‪ .‬او تنها به چیزهایی كه شنیده بود و چند‬ ‫گفته شده بود همسرش رقاصه دورهگرد بوده‪ ،‬كه درست‬
‫شایعه خصمانه در مورد «خمینی» استناد كرد‪ .‬هنگامی كه‬ ‫نبود‪ .‬همسر «خمینی» به خانوادهای مرفه و محترم تعلق‬
‫مقاله آماده شد‪« ،‬هویدا» آن را به «داریوش همایون» وزیر‬ ‫داشت‪ .‬گفته شده بود «خمینی» نادان است‪ ،‬كه ایرانیان‬
‫اطلاعات سپرد و به او دستور داد در یك نشریه معتبر چاپ‬ ‫و جهانیان بعداً دریافتند كه درست بوده‪ ،‬گفته شده بود‬
‫شود‪« .‬همایون» اعتراف كرده مقاله را گرفته‪ ،‬دیده ولی پیش‬ ‫او در ایام شباب انحرافات اخلاقی (همجنسبازی) داشته‪،‬‬
‫كه مربوط به زندگی خصوصی او میشد و قابل اثبات‬
‫از چاپ نخوانده است‪ .‬سپس این مسأله پیش آمد كه‬ ‫نبود‪ .‬خلاصه مقاله‪ ،‬آمیختهای بود از حقایق و مطالب‬